Άννα Αχμάτοβα. Η θυελλώδης ζωή μιας μεγάλης ποιήτριας

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

[…] Όλα εδώ τελειώνουν: τα δείπνα στη Δωδώνη. Λογαριασμοί και ίντριγκες, μπαλέτα, λεφτά στην τράπεζα… Σε βάθρο που γκρεμίζεται – το αριστοκρατικό το στέμμα. Κι από ένα σκουριασμένο χερουβείμ τη γη ποτίζουν δάκρυα στεγνά […].

Άννα Αχμάτοβα

Η ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα (1889-1966) υπήρξε για ένα μεγάλο μέρος του ρωσικού λαού αγία, η Άννα Πασών των Ρωσιών. Μια ασκητική φιγούρα με αυστηρό, βασιλικό προφίλ, που κατάφερε μέσα από τα ποιήματά της να εκφράσει τον πόνο όσων δεν μπορούσαν να αντέξουν το πηχτό σκοτάδι του σταλινισμού.

Για το σοβιετικό καθεστώς ήταν μια «πόρνη», ενώ η ποίησή της τίποτε περισσότερο από «μοτίβα πένθους και μελαγχολίας μιας τρελαμένης κυρίας του σαλονιού, που κινείται μεταξύ μπουντουάρ και στασιδιού» – λόγια του Αντρέι Ζντάνοφ από τη διάλεξή του στην Ένωση Συγγραφέων, το 1946.

Πέρα από τις μυθοποιητικές προσεγγίσεις της προσωπικότητάς της και το μένος των σταλινικών εναντίον της, είναι ξεκάθαρο ότι η δύναμη του ποιητικού της έργου φτάνει ακέραια στις μέρες μας. Μπορείτε να το διαπιστώσετε και στη βιογραφία του Βόλφγκανγκ Χέσνερ για τη σπουδαία ποιήτρια με τον θυελλώδη βίο, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Μελάνι».

Η εκτέλεση από το σοβιετικό καθεστώς του ποιητή και πρώτου της συζύγου Νικολάι Γκουμιλιόφ με την κατηγορία του «εχθρού του λαού», και η μακροχρόνια ταλαιπωρία του γιου τους Λεβ στα γκουλάγκ της Σιβηρίας, βάθυναν την οδύνη αλλά και την ποίησή της. Αν και κάποια στιγμή, προκειμένου να μεταπείσει τον Στάλιν για την υπόθεση του γιου της, η Άννα Αχμάτοβα, αυτό το ελεύθερο και ριζοσπαστικό πνεύμα, αναγκάστηκε να υιοθετήσει ένα στομφώδες και ψεύτικο ύφος. Και να γράψει ορισμένα υμνητικά ποιήματα για τον «σωτήρα Στάλιν» και το «μεγαλείο της χώρας».

Η Αχμάτοβα δεν υπήρξε μόνο θύμα της αλλοφροσύνης ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος. Ήταν ακόμα το κορίτσι που ενέπνευσε στο Παρίσι τον ζωγράφο Αμεντέο Μοντιλιάνι. Η κομψή, νεαρή γυναίκα που ερωτευόταν παθιασμένα και σύχναζε στο καμπαρέ «Αδέσποτος Σκύλος», στέκι ανήσυχων καλλιτεχνών των αρχών του 20ού αιώνα. Η λαμπερή εκπρόσωπος της ομάδας των ακμεϊστών (όρος προερχόμενος από τη λέξη ακμή, που υποδηλώνει τις αναζητήσεις μιας ομάδας δημιουργών που, εκτός των άλλων, θέλησαν να διερευνήσουν εκ νέου την υλικότητα του κόσμου και τις δυνατότητες της γλώσσας).

Είναι επίσης η ποιήτρια του θρηνητικού «Ρέκβιεμ», αφιερωμένου στο γιο της και στα δεινά του ρωσικού λαού από τη σταλινική τρομοκρατία. Και τέλος, η δημιουργός του καινοτόμου έργου της ωριμότητάς της, του «Ποίημα χωρίς ήρωα» – ένα παιχνίδι συνειρμών για τον παρανοϊκό στρόβιλο του 20ού αιώνα, ένας χορός φαντασμάτων με κυρίαρχο το χάος, το ερεβώδες έγκλημα, τη θολούρα· όλα, προσωποποιήσεις θανάτου.

 

Άννα Αχμάτοβα / Η θυελλώδης ζωή μιας μεγάλης ποιήτριας

ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΧΕΣΝΕΡ

Μετάφραση: Αννίτα Συριοπούλου – Απόδοση ποιημάτων Γιάννης Αντιόχου

Εκδόσεις Μελάνι

Σελίδες: 232

Πρώτη δημοσίευση περιοδικό Lifo (03/2007)