Η πολύχρωμη κληρονομιά του Saul Leiter

 

Η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση, αφιερωμένη στο έργο και στην πολύχρωμη κληρονομιά του εξαιρετικού Αμερικανού φωτογράφου Saul Leiter (1923-2013) παρουσιάζεται στη The Photographers’ Gallery του Λονδίνου.

Ο Saul Leiter, παρά τη μακρά και επιτυχημένη πορεία του, κέρδισε την αναγνώριση που του άξιζε μόνο την τελευταία δεκαετία της ζωής του. Οι πρωτοποριακές, έγχρωμες φωτογραφίες του ενέπνευσαν αρκετούς δημιουργούς, όπως τον σκηνοθέτη της ταινίας Carol, Τοντ Χέινς που τον αναφέρει ως μια από τις βασικές επιρροές του.

O Leiter gεννήθηκε το 1923 στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια σε μια οικογένεια ορθόδοξων Εβραίων. Ο ραβίνος και λόγιος πατέρας του ήλπιζε να δει τον γιο του να ακολουθεί τα βήματά του. Στο δημιουργικό μυαλό του Leiter δεν αρκούσαν, όμως, οι σπουδές θεολογίας που ξεκίνησε. Τις εγκατέλειψε στα εικοσιτρία του χρόνια, για να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη και να ζήσει τη ρομαντική ζωή ενός ζωγράφου. Η φιλία του με τον αφηρημένο εξπρεσιονιστή ζωγράφο Richard Pousette-Dart, τον οδήγησε στον δρόμο της φωτογραφίας.

Ο Saul Leiter άρχισε να ζωγραφίζει με εικόνες. Αρκετοί κριτικοί τέχνης αναγνωρίζουν στην προσέγγισή του χαρακτηριστικά από την ποιότητα της ζωγραφικής. Ξεπερνώντας τα παραδοσιακά όρια του φωτογραφικού μέσου, άρχισε να πειραματίζεται με τη σύνθεση, τη μορφή και το χρώμα με έναν εντελώς ξεχωριστό τρόπο. Από τη δεκαετία του 1940 ξεκίνησε να συνεργάζεται με περιοδικά μόδας όπως το Harper Bazaar και το Elle. Από τότε το διακριτικό ύφος και η κομψότητα των συνθέσεων του έγιναν περιζήτητα.

Μόνο μέσα μέσα από τη φωτογραφία δρόμου βρήκε, όμως, το αληθινό προσωπικό του στίγμα και την ελευθερία της έκφρασής του. Σε μία από τις πιο γνωστές φωτογραφίες του, ένας άντρας στέκεται στο δρόμο κοιτάζοντας με προσήλωση τα χέρια του. Ο Leiter ακινητοποιεί τη στιγμή μέσα από ένα «ιδρωμένο», θολό τζάμι, ενώ το φόντο δημιουργείται από ένα κατακίτρινο φορτηγό. Σε ένα άλλο στιγμιότυπο δυο ταχυδρόμοι βαδίζουν με κόπο μέσα στο χιόνι μέσα σε ένα χρωματιστό περιβάλλον από διαφημιστικές πινακίδες.

Οι συνθέσεις του είναι πολυδιάστατες, αν και φαινομενικά απλές, και κάθε θεατής μπορεί να ανακαλύψει τις λεπτομέρειες που τον ενδιαφέρουν. Αυτός ήταν ο στόχος του. «Ένα παράθυρο καλυμμένο με σταγόνες βροχής είναι μια εικόνα που με ενδιαφέρει πολύ περισσότερο από τη φωτογραφία ενός διάσημου προσώπου», έλεγε ο ίδιος σε ένα ντοκιμαντέρ του 2012.

Οι κριτικοί άργησαν πολύ, σχεδόν πενήντα χρόνια, να ανακαλύψουν και να εκτιμήσουν την ποιητική αφαίρεση των εικόνων του, μια προφητική, τότε, κατεύθυνση στην εξέλιξη της φωτογραφίας. Ο Leiter χρησιμοποιούσε έγχρωμο Kodachrome σλάιντ, είκοσι χρόνια νωρίτερα από τους μετέπειτα πρωτοπόρους Eggleston και Shore που, εκείνη την εποχή, το περιφρονούσαν.

Ευτυχώς, ο Leiter αναγνωρίστηκε ως ιδιοφυΐα πολύ αργότερα. O ίδιος είχε πει ότι αυτή η έλλειψη προσοχής στο πρόσωπό του ήταν εκείνη που του επέτρεψε να ακολουθήσει το ένστικτό του ανεμπόδιστα. «Πέρασα ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου με το να με αγνοούν και πάντα ήμουν πολύ χαρούμενος για αυτό. Το να σε αγνοούν είναι μεγάλο προνόμιο. Νομίζω ότι έτσι έμαθα να βλέπω αυτό που δε βλέπουν οι άλλοι και να αντιδρώ στις καταστάσεις με διαφορετικό τρόπο. Στις φωτογραφίες μου απλά κοιτάζω τον κόσμο χωρίς να είμαι προετοιμασμένος για ό,τι μπορεί να συμβεί».

Η αναδρομική έκθεση φωτογραφιών του Saul Leiter στην Photographers’ Gallery θα διαρκέσει μέχρι τις 3 Απριλίου.

Αργυρώ Μποζώνη