Κτίζοντας με τόλμη, γνώση και ευαισθησία

 

Από τον Νίκο Γιαννακόπουλο

Καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά του ελληνικού καλοκαιριού, με τα μελτέμια να δίνουν και πάλι το δυναμικό τους παρών στο Αιγαίο, τι πιο επίκαιρο από το να στρέψει κανείς το βλέμμα του προς ένα ιδιαίτερο σπίτι στη Σαντορίνη, γνωστό και ως «σπίτι των ανέμων», όπου ο χειρισμός του αέρα ήταν, σύμφωνα με την ίδια την αρχιτέκτονα-δημιουργό του, κ. Αγνή Κουβελά-Παναγιωτάτου, ένα από τα πρώτα ζητήματα που την απασχόλησαν, κατά το σχεδιασμό του.

Πρόκειται για σπίτι διακοπών της ίδιας της αρχιτέκτονος και της οικογένειάς της στο Ακρωτήρι Σαντορίνης, η μελέτη του οποίου έγινε το 1993 και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1994.

Από την παρουσίαση και ανάλυση του έργου αυτού από την ίδια τη δημιουργό, που δημοσιεύτηκε στα «Αρχιτεκτονικά Θέματα» (τεύχος 30/1996), παραθέτω παρακάτω κάποια από τα λόγια της που καταδεικνύουν με πολύ εύστοχο τρόπο πώς κατόρθωσε να αποτυπώσει στη μορφή και τη λειτουργικότητα του κτιρίου τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού κυρίως, αλλά και του πολιτιστικού τοπίου της Σαντορίνης. Αξιοποίησε ένα σύγχρονο λεξιλόγιο με γεωμετρικούς όρους, αποφεύγοντας έτσι τη στείρα αντιγραφή αλλοιωμένων παραδοσιακών ή ψευδο-παραδοσιακών μορφών, οι οποίες αναπαράγονται, δυστυχώς, κατά τρόπο ισοπεδωτικό σε ολόκληρη την Ελλάδα και ιδιαιτέρως στο εύθραυστο τοπίο των Κυκλάδων, με την αυταπάτη μάλιστα της διατήρησης της παράδοσης.

Μιλώντας για το μοναδικό τοπίο του νησιού, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μάζα, διάβρωση, κενό, πολυμορφία, αντιθέσεις. Να ποιες αρχέτυπες μορφές αναγνωρίζει κανείς στη Σαντορίνη». Και παρακάτω: «Από την πρώτη ως την τελευταία στιγμή κατά τη διάρκεια της σύνθεσης ο τόπος, ως φυσικό, αλλά και ανθρωπογενές περιβάλλον, υπήρξε σταθερό σημείο αναφοράς. Τα βράχια στην παραλία της Βλυχάδας, το δυνατό μελτέμι στην Καλντέρα, ο πύργος του Εμπορείου. Και έγινε σχεδόν έμμονη ιδέα η κατάκτηση της ουσίας των φαινομένων, για να εκφράσει το έργο κάτι από αυτή».

Σχετικά με την αντιμετώπιση του αιγαιοπελαγίτικων ανέμων : […] Σκάφθηκαν χοάνες μέσα στη μάζα του που καταλήγουν σε στόμια σαν σχισμές. Ο αέρας καθώς εισχωρεί επιταχύνεται και κατά την έξοδό του λειτουργεί σαν προστατευτικό πέτασμα, εκτρέποντας τον άνεμο που χτυπάει επάνω του».

Για δε το συνολικό «σώμα» του σπιτιού αναφέρει: […] «Οι εξωτερικοί τοίχοι του κύριου κτιριακού όγκου πήραν ελαφρά κλίση προς τα μέσα για να θυμίζουν τον Γουλά στο Εμπορείο. Μοναχικό, όπως και αυτός, το κτίριο “κάθεται” με ένα πάτημα βαρύ, ριζώνει στο έδαφος για να μην το πάρει ο άνεμος. Ένα άλλο τμήμα, “ξεκολλημένο”, είναι σα να ήρθε από μακριά, σαν τους τεράστιους βράχους που εκσφενδόνισε το ηφαίστειο. Μαζί με τις γειτονικές κολόνες της βεράντας θυμίζει και τη μορφή των γκρεμών στις παραλίες, που λες και μόλις στέκουν, αφού τη βάση τους έχει διαβρώσει το νερό».

Η κατοικία αυτή αποτελεί, κατά την άποψή μου, ακόμα και σήμερα, είκοσι χρόνια μετά, μια ισχυρή εναλλακτική πρόταση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε ευαίσθητα και ιδιαίτερα φορτισμένα τοπία όπως αυτό της Σαντορίνης, ένα παράδειγμα προς έμπνευση, ως προς τις αρχές του και τη δημιουργική του πνοή.