Ο Arthur Rimbaud στη φρίκη των σεληνιακών χώρων

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Πώς να μιλήσει κανείς για τον Αρτύρ Ρεμπώ; Είναι ενδιαφέρον, πάντως, να παρατηρείς την αμηχανία των ανθρώπων που στέκονται αποσβολωμένοι μέσα στα χρόνια μπροστά σ’ ένα φωτισμένο μυαλό. Η αχαλίνωτη, βίαιη ποίηση αυτού του αδύνατου άντρα με τα ανοιχτά γαλάζια μάτια που προκαλούσαν ανησυχία και ερωτικά συναισθήματα στον ποιητή Πoλ Βερλαίν δεν απορύθμισε μόνο τη γαλλική λογοτεχνία του καιρού του αλλά και τους μετέπειτα βιογράφους του.

Ακόμα και οι λάτρεις της ποίησης του Ρεμπώ (1854-1891), οι εκπρόσωποι των επαναστατικών κινημάτων του 20ού αιώνα, οι υπερρεαλιστές, οι μπίτνικς, ο Πικάσο, ο Μπρετόν, ο Κοκτώ και τόσοι άλλοι, που τον ανακηρύξαν επαναστάτη, Μεσσία και λυτρωτή, ίσως να ένιωσαν, κάποια στιγμή, το ψυχρό του βλέμμα να τους παρατηρεί. Ο ίδιος μιλούσε λίγο. Ήταν λακωνικός, αμείλικτος και, όπως γνωρίζουμε, διαβολικά απρόβλεπτος και αινιγματικός.

Ο νεαρός Ρεμπώ, «ο εφευρέτης των ρυθμών της σύγχρονης πεζογραφίας» κατά την Αγγλίδα ποιήτρια Ίντιθ Σίτγουελ αλλά και «ιδιοσυστατικός ψυχοπαθής» σύμφωνα με τον Δρ. Ζ.-Α. Λακάμπρ, στην πυρετώδη νεότητά του πίστευε πως ο ποιητής πρέπει να γίνει οραματιστής μέσω «μιας μακράς λελογισμένης απορρύθμισης όλων των αισθήσεων».

Τελικά, ύστερα από τον θυελλώδη έρωτά του με τον Βερλαίν και την περιπλάνησή του στην Ευρώπη, εγκατέλειψε οριστικά την ποίηση και τη Γηραιά Ήπειρο. Χάθηκε στους τροπικούς, στην άγρια, προσωπική του «saison en enfer», στην Αφρική του 19ου αιώνα. Πέθανε μόνος και ακρωτηριασμένος σε ηλικία 37 ετών στη Μασσαλία. Με τη λαχτάρα της επιστροφής του στην Αφρική.

Τα Γράμματα από το Χαράρ, η δημοσίευση των επιστολών που ο Αρτύρ Ρεμπώ έστελνε στη μητέρα και στην αδελφή του ενόσω βρισκόταν στην Αφρική, θα μπορούσαν να αποβούν καταστροφικά για τη βιογραφία ενός μέτριου ποιητή. Στην περίπτωση, όμως, του ιδιοφυούς Ρεμπώ, ενισχύουν απλώς την αινιγματική του φύση και το μύθο του.

Η ζωή του στα υψίπεδα του Χαράρ, στο Άντεν, στο Κάιρο, στη χώρα των Σομαλών και των Γκαλλάς δεν προήλθε από κάποια γλυκερή επιθυμία για εξωτικές περιπέτειες. Αλλά από την αντιποιητική μανία του εμπορίου. «Επί έντεκα χρόνια», γράφει ο Jérôme Verain στο επίμετρο της έκδοσης, «προσπαθεί να κάνει την τύχη του με κάθε τρόπο: εμπόριο καφέ, θυμιάματος και φτερών στρουθοκαμήλου, κυνήγι ελεφάντων, πώληση όπλων».

Η αλληλογραφία με την οικογένειά του, όταν δεν περιορίζεται σε παραγγελίες τεχνικών βιβλίων (μεθόδους μεταλλουργίας, υδραυλικής κ.λπ.), αποκαλύπτει κι έναν απόκληρο, μοναχικό άνθρωπο, διωγμένο από την κακή του φήμη και τις «ιδιομορφίες» του στα βάθη της Αφρικής. Τον σπαρακτικό, σχεδόν υπαρξιακό, μονόλογο ενός εξόριστου σε μακρινό ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ο ποιητής του «μεθυσμένου καραβιού», αποκαμωμένος από τις ταπεινές δουλειές και τις αποτυχημένες επιχειρήσεις στη «φρίκη των σεληνιακών χώρων», γράφει στη μάνα του: «Το Άντεν είναι ένας φριχτός βράχος, χωρίς το παραμικρό χορταράκι, χωρίς μια σταγόνα καλό νερό: Πίνουμε το νερό της θάλασσας αποσταγμένο».

Και εξομολογείται, διαισθανόμενος το τέλος του: «Σε τι χρησιμεύουν όλα αυτά τα πηγαινέλα, αυτή η κούραση και οι περιπέτειες μέσα σε παράξενες φυλές, αυτές οι γλώσσες που γεμίζουν τη μνήμη, αυτές οι ανείπωτες δυσκολίες, αν δεν πρόκειται μια μέρα να μπορέσω να ξεκουραστώ… […] Ποιος ξέρει όμως πόσο θα ζήσω μέσα σε αυτά τα βουνά; Και μπορεί ακόμη να χαθώ μέσα σε αυτές τις φυλές χωρίς ποτέ αυτό να μαθευτεί».

Arthur Rimbaud Γράμματα από το Χαράρ

Εκδόσεις Άγρα

Μτφρ. Απόστολος Καρούλιας

Εισαγωγή: D. Και N. Petifaux –

Επίμετρο Jérôme Verain

Σελ. 139