Categories: Τόποι

Τα τεμένη που στάζουν μέλι

Τέμενος της Παρασκευής, Κερμάν, Ιράν

 

Από τον Νικόλα Damon Παπαδημητρίου

Ο «Ανατολίτικος» λειτουργεί και ως επιθετικός προσδιορισμός για τα γλυκίσματα. Τα ανατολίτικα γλυκά, όπως ξέρουμε για τον μπακλαβά και άλλα σιροπιαστά που έχουν για βασική πρώτη ύλη το μέλι. Σκεφτείτε ότι το 1720, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία χρησιμοποιήθηκαν, για την τελετή περιτομής μονάχα των διαδόχων Μεχμέτ και Μουσταφά, 12.088 κιλά μέλι για την παραγωγή γλυκισμάτων. [1] Υπάρχουν, λοιπόν, λαοί στην Εγγύς Ανατολή που εκτιμούν τη γευστική και θρεπτική αξία του μελιού και κατασκευάζουν τα τεμένη, τα ανάκτορα και τα δημόσια λουτρά τους με τέτοιο τρόπο, που τελικώς … στάζουν μέλι. Πρόκειται για την αρχιτεκτονική λεπτομέρεια των μουκάρνας, των κυψελοειδών επενδύσεων σε οροφές, σε θύρες, περιμετρικά των παραθύρων και στο κάτω μέρος των μπαλκονιών των μιναρέδων. Οι λεπτομέρειες των μουκάρνας, που στην αρχιτεκτονική ορίζονται ως cells, είναι σαν μικρές κερήθρες.

Μουκάρνας στα αραβικά σημαίνει «Θόλος από σταλακτίτες». Η κατασκευή τους πρωτοεμφανίζεται, συγχρόνως, στο βορειοανατολικό Ιράν και στη Βόρειο Αφρική, στα τέλη του 9ου με αρχές 10ου αιώνα. Η εφαρμογή τους εξαπλώνεται γρήγορα σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο με κυριότερα δείγματα στα εδάφη των σημερινών Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν, Ιράκ, Συρία, Αίγυπτο αλλά και στην Ιβηρική Χερσόνησο, επί κυριαρχίας των Αράβων. Χαρακτηριστικό έργο της εποχής, αποτελεί το δημόσιο λουτρό της περιόδου των Φατιμίδων στο Φουστάτ της Αιγύπτου, ο μιναρές του Σουκ Αλ Γκαζάλ στην Βαγδάτη (13ος αι.), ενώ το παλαιότερο δείγμα μουκάρνας σε εξωτερική όψη κτιρίου σώζεται στο Μαζανταράν του Ιράν (επαρχία στην Κασπία Θάλασσα), που ανάγεται στο 1022. Στον ευρωπαϊκό χώρο αντικρίζουμε εκπληκτικά μουκάρνας στο παλάτι της Αλάμπρα στην Γρανάδα, με τα μουκάρνας να στολίζουν τον εσωτερικό περίβολο της αυλής των Λεόντων, τους κίονες, τα παράθυρα και δύο θόλους.

Οι πρώτες αναφορές στους μαθηματικούς υπολογισμούς που απαιτεί η κατασκευή των μουκάρνας ανήκουν σε έναν Πέρση μαθηματικό και αστρονόμο, γεννημένο στο Κασάν του Ιράν το 1380, τον Αλ Κασί. Στο γνωστότερο έργο του, «Το κλειδί της αριθμητικής», που συνέγραψε το 1427 αναφέρεται, εκτενώς, στα μουκάρνας. Τα διακρίνει σε τέσσερις κατηγορίες: τα απλά, τα πήλινα, τα καμπυλωτά και εκείνα του Σιράζ.

Ένα εκπληκτικό προτέρημα των μουκάρνας είναι η δυνατότητα αξιοποίησης πολλαπλών πρώτων υλών για την κατασκευή τους, προσαρμοσμένα πάντα στα τοπικά υλικά των περιοχών. Κατά αυτόν τον τρόπο, στο Ιράν και στο Ιράκ η πλειοψηφία των μουκάρνας είναι πήλινα, στην Τουρκία μαρμάρινα, πέτρινα και ξύλινα, ενώ στη Συρία και στην Αίγυπτο γύψινα και κατασκευασμένα με βάση μια ξύλινη φόρμα σχηματισμού.

Στο Ισλάμ, που απαγορεύεται η ανθρωπόμορφη απεικόνιση και οι φιγούρες του ζωικού βασιλείου, τα γεωμετρικά μοτίβα και η λεπτομερής, συμμετρική διακόσμηση των τεμενών και άλλων δημόσιων κτιρίων, υπήρξε μονόδρομος. Για το Ισλάμ που όλα απορρέουν και καταλήγουν στον Θεό, τα πάντα αποτελούν έκφανση της ομορφιάς του Θεού. Στην ομορφιά ενός ανθρώπινου προσώπου καθρεφτίζεται η ομορφιά του Θεού. Όλα είναι ρευστά και στηρίζονται στον Παντοδύναμο. Τα μουκάρνας δίνουν, ακριβώς, την αίσθηση αυτήν. Διακοσμούν έναν θόλο τεμένους για να αποδείξουν ότι το σύμπαν δεν θα υπήρχε χωρίς τον Θεό, απλώς θα αιωρούταν. Στολίζουν το πάνω μέρος των εισόδων στα τεμένη για να υπενθυμίσουν ότι στον κόσμο του Κυρίου τα πάντα εξαρτώνται από τη θέλησή του, τα πάντα αιωρούνται και στάζουν μέλι…

Ο αυλικός ποιητής του 14ου αιώνα Ιμπν Ζαμράκ για τα μουκάρνας:

Και πόσα τόξα υψώνονται στο θόλο του, που κίονες ανακρατούν και τη νύχτα στολίζονται από το φως.

Θα πίστευε κανείς ότι είναι οι σφαίρες του Παραδείσου, των οποίων οι τροχιές περιστρέφονται επισκιάζοντας τον άξονα της αυγής μόλις αρχίζει να εμφανίζεται έχοντας διασχίσει τη νύχτα.

Ισφαχάν, Ιράν

 

Τέμενος του Ιμάμη, Ισφαχάν, Ιράν

 

Τέμενος Νασρ αλ Μολκ, Σιράζ, Ιράν

 

Ανάκτορο Αλί Καπού, Ισφαχάν, Ιράν

 

Ισφαχάν, Ιράν

 

Τέμενος Λοτφαλλάχ, Ισφαχάν, Ιράν

 

Ανάκτορο Τσεχέλ Σοτούν, Ισφαχάν, Ιράν. Μουκάρνας με καθρέφτες.

 

Μίχραμπ (κόγχη εντός του τεμένους που δείχνει τον προσανατολισμό για την Μέκκα) με μουκάρνας στην πόλη Γιάζντ, Ιράν

 

Μουκάρνας στο τέμενος Σουλεϊμανίγιε της Κωνσταντινούπολης

 

Μιναρές με μουκάρνας του Σουκ Αλ Γκαζάλ, Βαγδάτη, Ιράκ (13ος αιώνας).

Ανάκτορο Αλάμπρα, Γρανάδα, Ισπανία

Θόλος με μουκάρνας

 

Τα αγαπημένα μου περσικά σιροπιαστά. Τουλουμπάκια που τα λένε “Μπαμιέ”. Μια μέρα κόντεψα να πνιγώ…

[1] Faroqui Suraiya, «Κουλτούρα και Καθημερινή Ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία», εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 2000, σ. 217.

Related Posts

  • Η μεγάλη γιορτή του BauhausΤο Πανεπιστήμιο του Harvard προαναγγέλλει μια μεγάλη έκθεση για το Bauhaus με μια εξαιρετική χειρονομία. Παρέχει, εδώ και μερικές μέρες, δωρεάν πρόσβαση στο αρχείο της συλλογής Bauhaus […]
  • H επιστροφή της δαντελωτής αρχιτεκτονικήςΤα κενά στα δαντελωτά σχέδια επιτρέπουν στις κατασκευές να αναπνέουν και να ενισχύουν τα παιχνίδια της σκιάς και του φωτός, την αίσθηση μυστηρίου, την ομορφιά, την κομψότητα και τη φινέτσα […]
  • Νέα αρχιτεκτονική στο Hyde ParkΟ θεσμός του θερινού περιπτέρου της Serpentine έχει αναδειχθεί, από το 2000 που ξεκίνησε, σε διοργάνωση αρχιτεκτονικού πειραματισμού, παρουσιάζοντας τα έργα μερικών από τους […]
  • Ο Bernard Tschumi σε μια συζήτηση για το Μουσείο της ΑκρόποληςΤο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης δεν θα μπορούσε να ανεγερθεί με αυτό τον τρόπο πουθενά στον κόσμο
karouzo

Share
Published by
karouzo

Recent Posts

Χρόνης Μπότσογλου 1941-2022

Ο Χρόνης Μπότσογλου ανήκει στους κορυφαίους Έλληνες ζωγράφους της μεταπολεμικής τέχνης. Επί δεκαετίες παρατηρούσε τον…

3 years ago

Η ματιά του Mathieu Pernot στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Λέσβου

Στιγμιότυπα από την παρουσία των προσφύγων στους δρόμους του Παρισιού, στους καταυλισμούς του Καλαί και…

4 years ago

Σώτη Τριανταφύλλου: “Ας μη ζούμε διαρκώς με τον ίδιο τρόπο…”

Στα μυθιστορήματα μιλάμε για την ανθρώπινη κατάσταση, εμβαθύνουμε σε πράγματα που δεν αποτελούν υλικό άρθρων…

4 years ago

Κριστόφ Πεντερέτσκι

Οταν ζεις σε δύσκολες εποχές, νιώθεις την ανάγκη να αγωνιστείς για την ελευθερία.

5 years ago

Ρατσισμός, ομοφοβία και βία στη λογοτεχνία του Εντουάρ Λουί

Όταν έφτασα στο Παρίσι για να σπουδάσω Φιλοσοφία, διαπίστωσα ότι όλη αυτή η δυστυχία, η…

5 years ago

Venice Biennale 2019 review – preaching to the converted

There is much to praise from Ghana, India, France, and a stunning international pavilion. Less…

6 years ago

This website uses cookies.