Το γενναίο τραγούδι της Γκαμάρ

Η Γκαμάρ ήταν η πρώτη Ιρανή αοιδός που ερμήνευσε τραγούδια σε δημόσια θέα χωρίς το ισλαμικό πέπλο. Ολόκληρο το όνομά της ήταν Γκαμάρ Αλ Μολούκ Βαζιρί. Γκαμάρ στα αραβικά σημαίνει «Φεγγάρι». Γεννήθηκε το 1905 στην Τεχεράνη, και απεβίωσε στην ίδια πόλη το 1959. Ο πατέρας της είχε φύγει από τη ζωή πολύ πριν γεννηθεί η ίδια, ενώ η μητέρα της απεβίωσε όταν η Γκαμάρ ήταν ενός έτους. Μεγάλωσε στο πλευρό της γιαγιάς της, Μολλά Νεσά. Η Μολλά Νεσά ήταν μια περίφημη «Ραβζακάν», δηλαδή μια γυναίκα που με την μελωδική της φωνή έψελνε ύμνους προς τιμήν των σιϊτών Μαρτύρων της Καρμπάλα [1] στα διαμερίσματα του χαρεμιού του Σάχη Νασερελντίν των Κατζάρ (1848-1896). Η εκπληκτική φωνή της Μολλά είχε ενθουσιάσει τον ίδιο τον Σάχη Νασερελντίν, σε βαθμό που ο ίδιος την τίμησε με τον τίτλο «Εφτεχάρ Αλ Ντακερίν», «Η Λάμψη των Ψαλτών».

Γκαμάρ Αλ Μολούκ Βαζιρί.

Η Γκαμάρ σε ηλικία επτά ετών αρχίζει να συνοδεύει τη γιαγιά της στις θρησκευτικές τελετές του ισλαμικού μήνα Μοχαράμ, την Ασούρα και Τασούα, που οι σιΐτες μουσουλμάνοι μνημονεύουν τα πάθη του ιμάμη Αλί και Χουσεΐν στη μάχη της Καρμπάλα (Σημερινό Ιράκ). Συγχρόνως, η μικρή Γκαμάρ συμμετείχε και σε μη θρησκευτικές συγκεντρώσεις γυναικών, όπως εορτασμούς γενεθλίων και γαμήλιων επετείων. Μέσω αυτών των εκδηλώσεων, κατάφερε να συλλάβει ηχητικώς τους πρώτους μουσικούς τόνους και να εξοικειωθεί με τη μουσική. Ακολούθως, η γιαγιά της, λόγω του προχωρημένου της ηλικίας της, ζήτησε από την εγγονή της, την Γκαμάρ, να συμμετάσχει ενεργά στην ερμηνεία ψαλμών και ασμάτων όπου και αποκαλύφθηκε η ασυνήθιστα συναισθηματική χροιά της φωνής της. Συγχρόνως, με τη βασική εκπαίδευση άρχισε να εντρυφεί στην μουσική υπό την καθοδήγηση σημαντικών μουσικών και οργανοπαιχτών της εποχής, όπως ο Νανταγιούντ.

Grand Hotel

Η πρώτη της δημόσια εμφάνιση και ερμηνεία έγινε το 1924, στο Grand Hotel της Τεχεράνης όπου εμφανίστηκε χωρίς πέπλο. Ήταν η πρώτη Ιρανή που ερμήνευε σε κοινή θεά, ακάλυπτη. Η ισχύς της ανυπακοής της ήταν ανάλογου μεγέθους με εκείνη της έγχρωμης μοδίστρας Ρόζα Παρκς. Η Παρκς αρνήθηκε, το 1955 στο Μοντγκόμερυ της Αλαμπάμα, να παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο σε λευκό ομοεθνή της. Η ενέργειά της αυτή σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για τον φυλετικό διαχωρισμό στις ΗΠΑ και την ανάδυση του κινήματος του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Αντιστοίχως, η Γκαμάρ έθεσε τα θεμέλια για τη σταδιακή ενασχόληση των Ιρανών γυναικών με την κλασική, παραδοσιακή, ακόμη και την ποπ ιρανική μουσική. Την Γκαμάρ διαδέχονται πολυάριθμες Ιρανές ερμηνεύτριες που στέκονται στη σκηνή ακάλυπτες, όπως η Ντελκάς, η Μολούκ Ζαραμπί, η Μαρζιέ, η Παρισά και η Πουράν.

Ντελκάς, Πουράν, Μαρζιέ, Μολούκ Ζαραμπί

Η Γκαμάρ συνέχισε να εμφανίζεται σε συναυλίες τόσο στην Τεχεράνη όσο και σε άλλες πόλεις της επαρχίας, όπως η Μασχάντ το 1928 και το Χαμαντάν το 1931. Η πρώτη της συμμετοχή σε μουσικό πρόγραμμα του Ραδιοφώνου της Τεχεράνης έγινε το 1941, με τη συνοδεία οργάνων όπως ταρ, βιολί, πιάνο, τονμπάκ και καμαντσάχ. Νωρίτερα, το 1927, με τη συνοδεία βιολιού και ταρ είχε δημιουργήσει τον πρώτο της δίσκο από τη γερμανική δισκογραφική εταιρεία Polyphon. To 1933 συνεργάστηκε με τη δισκογραφική εταιρεία His Master Voice και ανάμεσα στα μουσικά κομμάτια αβάζ (Αυτοσχέδια, χωρίς ρυθμό) ανήκαν τα πολύ γνωστά της έργα «Μαβσίμε Γκολ» (Το λουλούδι της εποχής), «Ρουζχάγιε Γκοζαστέ» (Οι περασμένες μέρες), «Μαχ ε Μαν» (Φεγγάρι μου), «Γκάλμπε Μοντάρ» (Η καρδιά της μάνας), «Χάσελ ε Ζεντεγκί» (Η πίκρα της ζωής) και «Σιράτ ε ζιμπά» (Η εσωτερική ομορφιά).

Το 1956 εμφανίστηκε για τελευταία φορά σε ραδιοφωνικό πρόγραμμα, και πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο, τρία χρόνια αργότερα, το 1959. Η Γκαμάρ δεν είχε μονάχα την τόλμη να ερμηνεύσει δίχως το τσαντόρ, αλλά συγχρόνως και την τόλμη να εκφράζει με σθένος τις πολιτικές της απόψεις, να ερμηνεύει κομμάτια με έντονο αφυπνιστικό χαρακτήρα, όπως το «Μαρς ε Τζομχουρίγιε» (Ο ύμνος της Συνταγματικής Επανάστασης του 1906) και να ενισχύει, οικονομικώς, τα φτωχότερα στρώματα, σε βαθμό που η ίδια τα τελευταία χρόνια της ζωής της δεν είχε καθόλου περιουσιακά στοιχεία και χρήματα.

Η Γκαμάρ λοιπόν δεν σπαταλούσε τα χρήματα της σε χαρτοπαιχτικές λέσχες και καζίνα, αλλά τα έδινε στους φτωχούς. Αποχωρίστηκε το πέπλο, αλλά όχι τις βαθειά ριζωμένες ηθικές της αρχές και εγκαινίασε μια περίοδο αυτοπεποίθησης και στομφώδους ύφους για το γυναικείο, ιρανικό τραγούδι. Το ενέταξε ισότιμα στη δημόσια ζωή του Ιράν. Μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, οι γυναίκες ερμηνεύουν, δημοσίως, αποκλειστικά στην περίπτωση που τις συνοδεύουν και αντρικές φωνές. Μόνο στους κλειστούς ιδιωτικούς χώρους, και ενώπιον γυναικείου κοινού, μπορούν να τραγουδούν σε σόλο εμφανίσεις.

• 1. Η διάσπαση των μουσουλμάνων σε σουνίτες και σιίτες προέκυψε από την διαφωνία στο ζήτημα της διαδοχής. Οι χαλίφηδες του πρώτου ισλαμικού χαλιφάτου, του χαλιφάτου των Ομεϋαδών υποστήριζαν πως οι διάδοχοι του Προφήτη Μωάμεθ πρέπει να επιλέγονται αξιοκρατικά και όχι από τον στενό οικογενειακό κύκλο του. Αντιθέτως ο γαμπρός και πρώτος ξάδερφος του Προφήτη Μωάμεθ, ο Αλί πίστευε πως οι διάδοχοι πρέπει να είναι φυσικοί κληρονόμοι του Μωάμεθ. Οι σουνίτες είναι οπαδοί της θέσης των Χαλίφηδων ενώ οι σιίτες του Αλί και τον οποίον λατρεύουν ως Ιμάμη. Το 680 μ.Χ ο υιός του Ιμάμη Αλί, ο Χουσεΐν συγκρούστηκε με τα στρατεύματα του Χαλίφη των Ομεϋαδών, Γιαζίντ Α’, στην Καρμπάλα του σημερινού Ιράκ. Ο ίδιος και οι στρατιώτες του σφαγιάσθηκαν από τις δυνάμεις του Γιαζίντ Α’ ενώ οι σύζυγοι και τα παιδιά του πωλήθηκαν ως δούλοι. Για τους σύγχρονους σιίτες, ο Χουσεΐν είναι ο υπ’ αριθμόν τρίτος ιμάμης τους μετά τον πατέρα του Ιμάμη Αλί και τον μεγαλύτερο αδελφό του Ιμάμη Χασάν. Στην Καρμπάλα βρίσκεται το μαυσωλείο του Ιμάμη Χουσεΐν ενώ στην Αλ Νατζάφ (Επίσης πόλη του Ιράκ), του πατέρα του Ιμάμη Αλί. Ο Ιμάμης Χουσεΐν και οι στρατιώτες του λατρεύονται από το σύνολο των σιιτών ως μάρτυρες στην διάρκεια της θρησκευτικής εορτής της Ασούρα.