Το Βλέμμα του Κωφού και η γεωγραφία της μνήμης στο ΕΜΣΤ

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Λίγα χρόνια πριν παρουσιάσει μαζί με τον Philip Glass στο Φεστιβάλ της Αβινιόν τη θρυλική παράσταση Einstein on the Beach (Ιούλιος, 1976 ) ο Robert Wilson είχε ολοκληρώσει μια ασυνήθιστη, πρωτοποριακή για την εποχή της, τετράωρη όπερα με τίτλο Deafman Glance (Το βλέμμα του κωφού, 1971). Πρωταγωνιστής ήταν ο Raymond Andrews, ένα κωφό αγόρι που ο Robert Wilson υιοθέτησε. H ιστορία της επικεντρώνεται σε μια μητέρα που σκοτώνει τα παιδιά της (αναφορά στο μύθο της Μήδειας) με  μοναδικό μάρτυρα του εγκλήματος το κωφό αγόρι.

Η βουβή όπερα του Wilson είχε καθηλώσει όσους την είχαν δει. Δεν είναι τυχαίο που ο ποιητής Louis Aragon, μόλις παρακολούθησε την όπερα Deafman Glance ένιωσε την ανάγκη να γράψει στον συνάδελφό του και πάπα του σουρεαλισμού André Breton : «Ο κόσμος ενός κωφού παιδιού ανοίγεται μπροστά μας σαν ένα βουβό στόμα. Όσο ζω, δεν θυμάμαι να έχω ξαναδεί κάτι τόσο όμορφο. Ποτέ, ποτέ, κανένα έργο τέχνης δεν έχει πλησιάσει αυτό που είδα, επειδή είναι, την ίδια στιγμή, η άγρυπνη απτή ζωή και εκείνη των κλειστών ματιών, η διάχυση ανάμεσα στην καθημερινότητα και τη ζωή κάθε νύχτας, η πραγματικότητα δεμένη με το όνειρο, όλα ανεξήγητα στο βίο ενός κωφού».

Μια κινηματογραφική εκδοχή, μικρότερης διάρκειας, της τελετουργικής όπερας του Wilson, υβριδικό έργο που κινείται ανάμεσα στη θεατρική τέχνη και τη ζωγραφική, με τις άψογα σκηνοθέτες εικόνες, τα κοντινά τηλεοπτικά πλάνα, τις στιλιζαρισμένες κινήσεις, τους εξωτερικούς ήχους που αντιπαραβάλλονται δημιουργικά με τις κινήσεις του βασικού προσώπου, παρουσιάζεται στην έκθεση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Υβριδικές ιστορίες, από τη συλλογή του ΕΜΣΤ (έως 15 Σεπτεμβρίου). Οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν ακόμα στην ίδια διοργάνωση δεκατρία σημαντικά έργα της βίντεο τέχνης και του πειραματικού κινηματογράφου σε επιμέλεια του Σταμάτη Σχιζάκη. Πρόκειται για τα έργα των: Rebecca Horn, Jean-Luc Godard, Gary Hill, Chris Marker, Sophie Calle & Gregory Shephard, Δημήτρη Κόζαρη και Γιώργου Δρίβα.

Στην επίσκεψή σας στους χώρους του ΕΜΣΤ αξίζει να αφιερώσετε λίγο χρόνο και στο διαδραστικό CD ROM του πρωτοπόρου Γάλλου κινηματογραφιστή Chris Marker. Στο «Immemory» του 1977 οργανώνει με αριστοτεχνικό τρόπο θραύσματα εικόνων από τα γεγονότα που σημάδεψαν την τέχνη και τη ζωή του σε διαδραστικές «ζώνες» με κυρίαρχες ενότητες το σινεμά, τους πολέμους και τα ταξίδια. Πρόκειται για μια συγκινητική απόπειρα να χαρτογραφήσει τη χώρα της φαντασίας του και τις μνήμες του. Δείτε εδώ

«Από κάθε χώρα που επισκέφθηκα έφερα πίσω καρτ-ποστάλ, αποκόμματα εφημερίδων, καταλόγους εκθέσεων, κάποιες αφίσες που είχαν αποκολληθεί από τοίχους. Η ιδέα ήταν να βυθιστώ σε αυτή την δίνη των εικόνων και της μνήμης και να μορφοποιήσω τη γεωγραφία τους», γράφει ανάμεσα σε άλλα ο Chris Marker στο εξαιρετικό κείμενο που συνοδεύει το έργο.

Στα βίντεο της Γερμανίδας Rebecca Horn η πλαστικότητα της τέχνης της και οι γλυπτικές χειρονομίες της συναντούν τη ρευστή φύση της κινηματογραφικής αφήγησης, ενώ ο Γάλλος Jean-Luc Godard και η Ελβετή Anne-Marie Miéville αναλύουν στο κοινό τους έργο την πολιτική οικονομία των διαπροσωπικών επικοινωνιών καθώς και των ΜΜΕ σε σχέση με την κοινωνία, τον πολιτισμό, την οικογένεια και το άτομο.

Ο Αμερικανός Gary Hill αξιοποιεί το βίντεο και προσεγγίζει εικαστικά τα γλωσσοκεντρικά παιχνίδια του. Ο Δημήτρης Κόζαρης αντλεί το υλικό του από εκατοντάδες περιφρονημένες κινηματογραφικές ταινίες γουέστερν και παρωδεί στο έργο του τα προϊόντα της μαζικής κουλτούρας αλλά και τη θέση του σύγχρονου καλλιτέχνη απέναντί τους, ενώ ο Γιώργος Δρίβας διερευνά τα όρια της κινηματογραφικής αφήγησης αποσυνθέτοντας την κλασική δομή της, ενσωματώνοντας τον γραπτό λόγο, τη φωτογραφία και την αρχιτεκτονική των χώρων, για να ανιχνεύσει τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας, αντικειμενικής μαρτυρίας και αισθητικής κατασκευής.

Τα έργα που παρουσιάζονται :

 

Γιώργος Δρίβας,  Empirical Data, 2009 Ψηφιακό βίντεο υψηλής ανάλυσης, Ασπρόμαυρο, με ήχο Διάρκεια 34΄

Γιώργος Δρίβας
Sequence Error, 2011
Ψηφιακό βίντεο υψηλής ανάλυσης,
Ασπρόμαυρο με ήχο
Διάρκεια 11’
(Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη)

 Ρεμπέκα Χορν

Buster’s Bedroom (Η κρεβατοκάμαρα του Μπάστερ), 1990

Μεταγραφή ταινίας 35 χιλ. σε DVD
Διάρκεια 104΄
Έγχρωμο, ήχος,

La Ferdinada: Sonate für eine Medici-Villa (Λα Φερντινάντα: Σονάτα για μια βίλα των Μεδίκων), 1981
Μεταγραφή ταινίας 35 χιλ. σε DVD
Διάρκεια 85΄
Έγχρωμο, ήχος

Der Eintanzer (Ο καβαλιέρος), 1978

Μεταγραφή ταινίας 16 χιλ. σε DVD
Διάρκεια 47΄
Έγχρωμο, ήχος

Cutting through the Past, 1995
Μεταγραφή ταινίας 16 χιλ. σε DVD
Διάρκεια 55΄
Έγχρωμο, ήχος

Ρόμπερτ Ουίλσον

Deafman Glance (Το βλέμμα του κωφού), 1981
Βιντεοταινία, έγχρωμη, με ήχο
Διάρκεια 26΄53΄΄
© Φωτο: Electronic Arts Intermix, Νέα Υόρκη

Σόφι Καλ και Γκρέγκορι Σέπαρντ
Double- blind, 1992
Βιντεοταινία, έγχρωμη, με ήχο
Διάρκεια 75΄58΄΄
© Φωτο: Electronic Arts Intermix, Νέα Υόρκη

Δημήτρης Κόζαρης
Η κατάκτηση μιας ανύπαρκτης Δύσης, 2000
Βιντεοταινία, έγχρωμο με ήχο
Διάρκεια 35΄

Γκάρυ Χιλ

URA ARU (the backside exists), URA ARU (το πίσω μέρος υπάρχει) 1985-1986
Βιντεοταινία, έγχρωμη, με ήχο
Διάρκεια 28΄30΄΄
© Φωτο: Electronic Arts Intermix, Νέα Υόρκη

Σέλι Σίλβερ
What I’m Looking for, (Τι είναι αυτό το οποίo ψάχνω), 2004
Βιντεοταινία, έγχρωμη, με ήχο
Διάρκειας 15 ΄
© Φωτο: Electronic Arts Intermix, Νέα Υόρκη

Κρις Μαρκέρ
Immemory, 1977
Multimedia CD-Rom
© Φωτο: Electronic Arts Intermix, Νέα Υόρκη

Ζαν – Λυκ Γκοντάρ και Αν Μαρί Μιεβίλ
Soft and Hard (A Soft Conversation on Hard Subjects), Μαλακό και Σκληρό (Μια ήπια συζήτηση για σκληρά θέματα), 1985
Βιντεοταινία, έγχρωμη, με ήχο
Διάρκεια 48΄11’’
© Φωτο: Electronic Arts Intermix, Νέα Υόρκη

Να σημειώσουμε, τέλος, ότι έως 15 Σεπτεμβρίου στην Αίθουσα των Νέων Έργων θα προβάλλεται η επίκαιρη ταινία ντοκιμαντέρ του Καναδού Ρισάρ Μπρουγιέτ Περικύκλωση: Ο Νέο –Φιλελευθερισμός παγιδεύει τη Δημοκρατία (L’encerclement: La démocratie dans les rets du néolibéralisme) (2008). Όπως μαρτυρά ο τίτλος της σκιαγραφεί το πορτρέτο του νέο-φιλελευθερισμού και εξετάζει τους διαφορετικούς μηχανισμούς εφαρμογής του ανά τον κόσμο μέσα από τις απόψεις διακεκριμένων διανοούμενων και οικονομολόγων.

Συμμετέχουν οι Νόαμ Τσόμσκι, Ιγκνάσιο Ραμονέ, Νορμάν Μπαϊλαργόν, Σούζαν Τζωρτζ, Ομάρ Ακτούφ, «Θείος Μπερνάρ», Μισέλ Σοσιντοφσκί, Φρανσουά Ντενόρ, Φρανσουά Μπριν, Μαρτέν Μας, Ζαν-Λυκ Μιγκέ, Φιλίπ Παλντά και Ντόναλντ Τζ. Μπουντρό.

Διάρκεια ταινίας: 160 λεπτά

Ώρες προβολών: Τρίτη-Κυριακή 12.00 και 16.00, Πέμπτη 12.00, 16.00 και 19.00

Είσοδος 3 και 1,5 ευρώ (μειωμένο)

Ώρες λειτουργίας
Τρίτη – Κυριακή: 11.00 – 19.00
Πέμπτη: 11.00 – 22.00
Δευτέρα: κλειστά

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Κτίριο Ωδείου Αθηνών, Βασ. Γεωργίου Β’ 17 -19 & Ρηγίλλης, Αθήνα, 10675
Τηλέφωνα: 210 92.42.111 – 3, Fax: 210 92.45.200,