Ο νομπελίστας J. Μ. Coetzee και η τέχνη της Berlinde De Bruyckere στη Μπιενάλε της Βενετίας

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Μια από τις πιο απρόσμενες συναντήσεις στη φετινή 55η Μπιενάλε της Βενετίας είναι εκείνη του Νοτιοαφρικανού συγγραφέα J. Μ. Coetzee (Νόμπελ λογοτεχνίας, 2003) με την Βελγίδα εικαστικό Berlinde De Bruyckere. Ο συγγραφέας εξαιρετικών βιβλίων, όπως η Ατίμωση και ο Βίος και η πολιτεία του Μάικλ Κ είναι ο επιμελητής της βελγικής συμμετοχής στη μεγάλη εικαστική διοργάνωση.

Όσοι γνωρίζουν τη δύναμη του έργου της Berlinde De Bruyckere δεν ξαφνιάζονται καθόλου από τη συνάντησή της με τον σπουδαίο συγγραφέα. Η συνύπαρξή τους δεν είναι ευκαιριακή, αφού τους δυο δημιουργούς συνδέει φιλία και αλληλοεκτίμηση. Αν και τα υλικά της τέχνης τους είναι διαφορετικά, η βαθύτερη συγγένειά τους είναι αναγνωρίσιμη στον πυρήνα των έργων τους.

Τι δείχνει η Berlinde De Bruyckere στο Περίπτερο του Βελγίου ;

Έχει καλύψει ολόκληρο τον εκθεσιακό χώρο με την τεράστια υποβλητική εγκατάσταση «Kreupelhout – Cripplewood» : κουφάρια δέντρων, τα σπασμένα μέλη μιας φτελιάς, αποφλοιωμένους κορμούς, νεκρά κλαδιά. Τα σώματα των ζώων και των ανθρώπων, γνώριμα στοιχεία από την προηγούμενη δουλειά της, έχουν παραχωρήσει τη θέση τους στα δέντρα.

Η εικαστικός έχει αλείψει με κόκκινο και γαλαζωπό κερί τα μέλη των δέντρων προσδίδοντάς τους την ανησυχητική υπόμνηση του τραυματισμένου ανθρώπινου σώματος. Οι παρεμβάσεις της με κερί στα απομεινάρια της φύσης αποκαλύπτουν αφηρημένες μάζες, μύες, τένοντες και φλέβες. Η αμφίσημη αίσθηση της μεταμόρφωσης του δέντρου σε άνθρωπο και του ανθρώπου σε δέντρο παραμένει ελλιπής, ακόμα κι όταν παρατηρείς τα φθαρμένα μαξιλάρια που έχει χρησιμοποιήσει η εικαστικός για να στηρίξει ή να προστατεύσει τα γλυπτά της σαν να επρόκειτο για ακρωτηριασμένα ανθρώπινα σώματα.

«Θαύμαζα από καιρό το έργο της Berlinde de Bruyckere. Το σημαντικότερο, νομίζω, είναι ότι η τέχνη της με συγκινεί με τρόπους που συχνά δεν μπορώ να προσδιορίσω. Τα γλυπτά της εξερευνούν τη ζωή και τον θάνατο – τον θάνατο στη ζωή, τη ζωή στον θάνατο, τη ζωή πριν από τη ζωή, τον θάνατο πριν από τον θάνατο – με τον πιο οικείο και συνάμα ανησυχητικό τρόπο. Το φως που φέρουν είναι τόσο σκοτεινό όσο τα βάθη του», σημειώνει ο J. Μ. Coetzee. Και προσθέτει : «Η σημαντική επιβεβαίωση όσων αισθανόμουν για τη δουλειά της ήρθε, πριν από μερικά χρόνια, όταν έμαθα ότι η Berlinde ένιωθε ανάλογη συγκίνηση για το δικό μου έργο και εντόπιζε σε αυτό την ηχώ των δικών της αναζητήσεων. Η συνεργασία μας ξεκίνησε με την έκδοση «Allen Vlees» με δικές της εικόνες και κείμενά μου. Η έκθεση στην Μπιενάλε της Βενετίας περιλαμβάνει αποκλειστικά έργα της Berlinde. Ο ρόλος μου θα έλεγα ότι περιορίστηκε σε συζητήσεις, σε ορισμένες σκέψεις που μοιράστηκα μαζί της και εάν οι θεοί ήταν με το μέρος μας, νομίζω ότι την καθοδήγησα και με καθοδήγησε στις εξερευνήσεις της».