Δύο εμβληματικές αθηναϊκές πολυκατοικίες του μεσοπολεμικού μοντερνισμού

Από τον Νίκο Γιαννακόπουλο

Τι κι αν έχουν περάσει κοντά οκτώ δεκαετίες (!) από την ανέγερσή τους; Εκείνες στέκουν ακόμα αειθαλείς, παρά τα σημάδια του χρόνου, ισχυρή απόδειξη ότι το μοντέρνο κίνημα, έτσι όπως, κατά κύριο λόγο εκφράστηκε στην Ελλάδα του μεσοπολέμου, εμφανίζει μία αξιοπρόσεχτη διαχρονικότητα. Πρόκειται για την πολυκατοικία Τσιμπούκη (1936), στη γωνία των οδών Μαυρομιχάλη και Ναυαρίνου και την πολυκατοικία Μιχαηλίδη (1933-1934), στη γωνία των οδών Ζαΐμη  και Στουρνάρη στα Εξάρχεια.

Πλήθος κτιρίων του ελληνικού μεσοπολεμικού μοντερνισμού διασώζεται μέχρι σήμερα (ευτυχώς!), κατά βάση στο κέντρο της Αθήνας. Ωστόσο λίγα από αυτά, όπως οι δύο αυτές μεσοαστικές πολυκατοικίες, ανήκουν στις πιο καθαρές και ριζοσπαστικές εκφράσεις του.

Τόσο η πρώτη, έργο του αρχιτέκτονα Βασίλειου Δούρα, ο οποίος άρχισε τις σπουδές του στο Μόναχο και τις ολοκλήρωσε στην École Spéciale d’Architecture του Παρισιού το 1930, όσο και η δεύτερη, έργο του Κύπριου αρχιτέκτονα Πολύβιου Μιχαηλίδη και του αρχιτέκτονα και καθηγητή στο ΕΜΠ Θουκυδίδη Βαλεντή, διέπονται, ως προς την οργάνωση των κατόψεων και την διάρθρωση των όψεων από τους συνθετικούς και μορφολογικούς κανόνες του κεντροευρωπαϊκού μοντέρνου κινήματος.

Στην πολυκατοικία επί των οδών Μαυρομιχάλη και Ναυαρίνου, που είναι και η καλύτερα σήμερα συντηρημένη, η διαμόρφωση των όψεων είναι απέριττη και τα ανοίγματα είναι τοποθετημένα σε οριζόντια διάταξη. Χαρακτηριστικά δε, είναι τα γωνιακά παράθυρα στη συνάντηση των δύο όψεων του κτιρίου που εκτός από το πρωτότυπο για την εποχή αισθητικό αποτέλεσμα, εξασφαλίζουν περισσότερο φως και θέα από το εσωτερικό των διαμερισμάτων.

Στην πολυκατοικία επί των οδών Ζαϊμη και Στουρνάρη, ιδιαιτέρως λιτή και αυτή στη γραμμή της, δεσπόζουν οι επιμήκεις συνεχείς ζώνες παραθύρων με μικρούς εξώστες στη δεξιά πλευρά του κτιρίου. Στην εσοχή δε του πέμπτου ορόφου, υπάρχει pergola, η οποία συμπληρώνει αρμονικά τον ορθογώνιο όγκο του κτιρίου.

Σε αμφότερα τα κτίσματα, που πράγματι παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες, τα υλικά διαμόρφωσης των όψεων είναι το τσιμεντοκονίαμα αρτιφισιέλ, τα κιγκλιδώματα στους εξώστες από μεταλλικό πλέγμα και τα ξύλινα κουφώματα με ρολά, ενώ η μεταλλική πόρτα της εισόδου και στις δύο πολυκατοικίες είναι απλή και μοντέρνα.