O Oscar Wilde ήταν punk πριν από όλους

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Η έκθεση «Oscar Wilde – L’impertinent absolu» που φιλοξενείται αυτές τις μέρες στο Μουσείο Petit Palais στο Παρίσι, αφιερωμένη στο αυθάδες πνεύμα του Ιρλανδού δραματουργού, ποιητή, μυθιστοριογράφου και κριτικού Oscar Wilde (1854-1900), έρχεται, μάλλον καθυστερημένα, να υπενθυμίσει τη στενή σχέση του συγγραφέα με την πνευματική ζωή της γαλλικής πρωτεύουσας. Στις συχνές επισκέψεις του στην πόλη, κυρίως μεταξύ του 1883 και του 1894, είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με αρκετούς Γάλλους συγγραφείς: τον André Gide και τον Pierre Louÿs, τον Stéphane Mallarmé και τον Paul Verlaine, αλλά και με τον Victor Hugo.

Η αγάπη του για τη Γαλλία και την πνευματική ζωή της εκφράστηκε με πολλούς τρόπους. Δεν είναι τυχαίο που επέλεξε να γράψει απευθείας στη γαλλική γλώσσα τη «Σαλώμη», καινοτόμο και τολμηρό έργο της ευρωπαϊκής δραματουργίας, έχοντας στο μυαλό του τη θρυλική Γαλλίδα ηθοποιό Sarah Bernhardt. Στο Παρίσι άφησε και την τελευταία του πνοή στις 30 Νοεμβρίου του 1900. Ήταν μόλις 46 ετών, φτωχός και δυστυχισμένος, λίγα χρόνια μετά την καταδίκη του στο Λονδίνο με την κατηγορία της ομοφυλοφιλίας, που τότε ήταν ποινικό αδίκημα.

Τάφηκε στο 20ο διαμέρισμα του Παρισιού, στο Κοιμητήριο Père Lachaise. Εκεί, πάνω στο πέτρινο γλυπτό του Jacob Epstein που κοσμεί τον τάφο του, δεκάδες λάτρεις του πνεύματός του εκφράζουν, με όποιον τρόπο μπορούν, τον θαυμασμό τους στην προσωπικότητά του. Από το 1998, λίγο καιρό μετά την προβολή της βιογραφικής ταινίας «Wilde» του Brian Gilbert με πρωταγωνιστές τον Stephen Fry και τον Jude Law, δεκάδες αποτυπώματα κόκκινων χειλιών άρχισαν να κατακλύζουν την πέτρινη επιφάνεια του τάφου. Γεγονός που ανάγκασε τις γαλλικές Αρχές να μεριμνήσουν για την κάλυψη του ταφικού γλυπτού με γυάλινη επιφάνεια. Σήμερα, όταν ο καιρός είναι καλός, ο ήλιος αντανακλά στην πέτρα του τάφου τα πορφυρά φιλιά των θαυμαστών του.

H έκθεση στο Petit Palais περιλαμβάνει περισσότερα από 200 εκθέματα τα οποία συνδέονται με τη ζωή και το έργο του Oscar Wilde. Έφτασαν στο Petit Palais από άλλα πολιτιστικά ιδρύματα της Γαλλίας, καθώς και από μουσεία των ΗΠΑ, του Καναδά της Ιταλίας και αρκετές ιδιωτικές συλλογές. Ανάμεσά τους οι επισκέπτες μπορούν να δουν σπάνια χειρόγραφα, προσωπικά αντικείμενα, αποσπάσματα από την αλληλογραφία του, φωτογραφίες, σχέδια, πίνακες ζωγραφικής και τα σχόλια που είχε κάνει ο συγγραφέας του «Πορτρέτου του Ντόριαν Γκρέι» για ορισμένα έργα της Προραφαηλίτικης τέχνης και παλαιότερων εποχών. Ο Oscar Wilde περιγράφει, για παράδειγμα, τον Άγιο Σεβαστιανό στον πίνακα του Ιταλού ζωγράφου του Μπαρόκ Guido Reni, «ως ένα πανέμορφο καστανό αγόρι με σαρκώδη χείλη, που παρά τις πληγές από τα βέλη στη σάρκα του, ανυψώνει ένα βλέμμα παθιασμένο και ιερό».

Στα εκθέματα υπάρχει και η περίφημη απεικόνιση του Oscar Wilde, με ψηλό καπέλο και την πλάτη στο κοινό, στο panneau pour la baraque de la Goulue, à la Foire du Trône à Paris, έργο που ο ζωγράφος Toulouse Lautrec είχε φιλοτεχνήσει για τις παραστάσεις της La Goulue, θρυλικής χορεύτριας του καν-καν και βασίλισσας της νυχτερινής ζωής στην παρισινή Μπελ Επόκ.

Το εύρος της ανήσυχης φύσης του εστέτ, δανδή, ευφυολόγου Oscar Wilde, καθώς και η σπουδαιότητα του δραματουργικού, ποιητικού και κριτικού του λόγου, είναι στοιχεία ορατά, επίσης, στη διοργάνωση μέσα από αρκετά εκθέματα που αναδεικνύουν τις λαμπρές αλλά και ζοφερές όψεις της ζωής ενός δημιουργού που ο μύθος του παραμένει ενεργός.

Απ’ ότι φαίνεται, μαζί με τη λάμψη του μύθου του παραμένουν ζωντανές και αρκετές προκαταλήψεις για εκείνον. Το πνεύμα του αναστατώνει ακόμη και σήμερα ορισμένους συντηρητικούς κύκλους. Το επιβεβαιώνει η εγγονή του Merlin Holland, η οποία σε πρόσφατη συνέντευξη της στο περιοδικό Paris Match λέει: «Θυμάμαι ότι ήταν αδύνατον να βρούμε χορηγό στην έκθεση που διοργάνωσε το 2000 για τον παππού μου η Βρετανική Βιβλιοθήκη. Καμία επιχείρηση δεν ήθελε να συνδεθεί με οποιοδήποτε τρόπο με το όνομα Wilde. Ο παππούς μου ήταν ένα ένα πλάσμα πολύπλοκο και αντιφατικό: ομοφυλόφιλος και παντρεμένος. Προτεστάντης που φλέρταρε με την Καθολική Εκκλησία… Τη στιγμή που έμοιαζε ότι ήταν έτοιμος να κερδίσει την υπόληψη του κόσμου έγραψε «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι». Ο Wilde έγινε επικίνδυνος, διακήρυττε την ατομικότητα, την εξέγερση, τη φιληδονία… Ήθελε να διαλύσει τα πάντα. Ο Oscar ήταν punk πριν από όλους του άλλους. Και για αυτό οι νέοι συνεχίζουν να τον αγαπούν, ακόμη, με τόσο πάθος».