Τέχνη στα αποκαΐδια

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Τον Σεπτέμβριο του 2012, ύστερα από μια εξέγερση στις Φυλακές Κορυδαλλού οι εγκαταστάσεις της Θεραπευτικής Kοινότητας ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ καταστράφηκαν από πυρκαγιά. Λίγους μήνες αργότερα οι κρατούμενοι των φυλακών, πρώην χρήστες ουσιών, άνθρωποι που έχουν απεξαρτηθεί ή βρίσκονται στη διαδικασία απεξάρτησης δημιούργησαν έργα εξαιρετικής ποιότητας πάνω στους καμένους τοίχους, στην προσπάθειά τους να κρατήσουν ζωντανό το χώρο τους και να δώσουν πνοή στο ασφυκτικό περιβάλλον της φυλακής.

Τα επιτοίχια έργα φωτογράφισε και επεξεργάστηκε ο εικαστικός Μανώλης Χάρος, ο οποίος ενεργοποίησε διακριτικά τη δημιουργικότητα των κρατουμένων, παραμένοντας συνεργάτης και συνομιλητής τους.

Η δουλειά τους παρουσιάζεται στην συγκλονιστική έκθεση «Κοινότητες στη Φυλακή. Παράθυρο στην κοινωνία» στην Αποθήκη του Ελληνικού Φεστιβάλ (Πειραιώς 260, έως 27 Ιουλίου). Η πιο απρόσμενη διαπίστωση, μπροστά από τα έργα τους, δεν περιορίζεται στην ομορφιά, στην ένταση της ζωγραφικής και στις μύχιες χειρονομίες που χάραξαν οι κρατούμενοι στους καμένους τοίχους, αλλά και στο γεγονός ότι όσα ζωγράφισαν φέρουν τη μνήμη εικόνων από όλη τη διαδρομή της τέχνης : από τις προϊστορικές τοιχογραφίες των σπηλαίων του Lascaux μέχρι και τη σύγχρονη τέχνη.

«Με κάλεσαν να συμβάλω στη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού έργου. Δεν τους καθοδήγησα, έκανα απλώς μια μορφή κριτικής στα έργα τους, εκ των υστέρων. Τους ζήτησα να ζωγραφίσουν ό,τι θέλουν, χωρίς να νιώσουν την ανάγκη να παίξουν το «ρόλο» του φυλακισμένου ή του εξαρτημένου», λέει ο Μανώλης Χάρος. Και προσθέτει : «Mέσα στο χώρο υπήρχαν τα υλικά, το κάρβουνο και η κιμωλία, που χρησιμοποίησαν για τις χαράξεις πάνω στον τοίχο. Θα έλεγα ότι έβλεπαν κατά κάποιο τρόπο τις εικόνες στον τοίχο και τις αποκάλυπταν στην επιφάνειά του».

Ο εικαστικός μιλώντας, επίσης, για τα έργα των κρατουμένων κάνει λόγο για την έκφραση στην πιο πρωτογενή της μορφή : «Ο άνθρωπος στην πιο δύσκολη στιγμή της ζωής του, άστεγος με καμένο σπίτι μέσα στη φυλακή, εκφράζεται με όλη του τη δύναμη. Θεωρώ ότι όσο διεκδικεί την ταυτότητά του και τον ανθρωπισμό του, τόσο ζει η δημιουργικότητα του. Από τη στιγμή που πεθαίνει η δημιουργικότητά του, ζωοποιείται. Αυτοί οι άνθρωποι βρέθηκαν σε μια στιγμή έσχατης κρίσης, φυλακισμένοι, σε μια προσπάθεια να βγουν από τη χρήση σε ένα δύσκολο περιβάλλον. Εκείνη τη στιγμή κάηκε και το σπίτι τους. Και μέσα σε αυτό το σκηνικό, αποφάσισαν να χαράξουν στον τοίχο ένα πρόσωπο, ένα φεγγάρι ή ένα σκυλάκι».