Ο Ίνγκο Σούλτσε στην Αθήνα

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Ο Γερμανός συγγραφέας Ίνγκο Σούλτσε βρέθηκε στην Αθήνα για να παρουσιάσει το καινούργιο του βιβλίο, «Αδάμ και Έβελιν» (Μετάφραση Γιώτα Λαγουδάκου), καλεσμένος των εκδόσεων Καστανιώτη και του Ινστιτούτου Γκαίτε. Το μυθιστόρημα του, ένα road novel με ζωηρούς διαλόγους, περιγράφει τη ζωή ενός ζευγαριού Ανατολικογερμανών, του Αδάμ και της Έβελιν, τις ημέρες που έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου. Στις σελίδες του βιβλίου ο μύθος του προπατορικού αμαρτήματος συναντά τη σύγχρονη Ιστορία, τη στιγμή που τα σύνορα ανοίγουν και η Ευρώπη αλλάζει πρόσωπο. Το χιούμορ, η λεπτή ειρωνεία και το τραγικό στοιχείο ισορροπούν στο μυθιστόρημα του Σούλτσε με το βάρος των ιστορικών γεγονότων.

Στην κουβέντα του με τους Έλληνες δημοσιογράφους ο συγγραφέας μίλησε περισσότερο για τη σύγχρονη πολιτική κατάσταση, την Άνγκελα Μέρκελ και θυμήθηκε τη ζωή στην πρώην Ανατολική Γερμανία και τη Στάζι.

Η απουσία

«To πρόβλημα είναι ότι στην Γερμανία δεν υπήρξε ενοποίηση αλλά πλήρης προσχώρηση της ανατολικής στη δυτική πλευρά, και αυτό δημιούργησε πάρα πολλά προβλήματα. Αν ταξιδέψει κάποιος σήμερα στην πρώην Ανατολική Γερμανία θα δει πάρα πολύ όμορφες πόλεις, ωραία τοπία, αλλά δεν θα δει ανθρώπους. Λείπουν οι άνθρωποι».

Αναμνήσεις από τη Στάζι

«Ξέραμε ότι υπήρχε η Στάζι, αλλά δεν ζούσαμε καθημερινά μέσα στο φόβο. Θυμάμαι μόνο ένα περιστατικό: κάποια στιγμή, όταν πήγαινα στην 11η τάξη του σχολείου, οι μυστικές υπηρεσίες ήθελαν να μάθουν περισσότερα στοιχεία για την οικογένειά μας, επειδή από λάθος πληροφόρηση, νόμιζαν ότι θέλαμε να εγκαταλείψουμε τη χώρα. Εξαιτίας αυτού του λάθους ήρθαμε σε επαφή με τη Στάζι. Στη δεκαετία του 80 έπρεπε να είμαστε προσεκτικοί, αλλά μπορούσαμε να εκφράζουμε αυτό που σκεφτόμαστε. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1989 μιλούσαμε χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό. Πριν από το 1989 μπορούσαμε να πούμε τα πάντα για το αφεντικό μας, αλλά όχι για τον Χόνεκερ. Από εκεί και μετά συνέβαινε το ακριβώς αντίστροφο. Δεν έχω λόγο να μιλήσω με καλά λόγια για τη Στάζι, αλλά αν δούμε, για παράδειγμα, τι συνέβαινε στην Κίνα ή στη Ρωσία τα πράγματα στη Γερμανία ήταν πολύ διαφορετικά. Για μένα εξακολουθεί, μέχρι και σήμερα, να αποτελεί θαύμα το ότι η κατάσταση στη Γερμανία άλλαξε αναίμακτα».

Το πέρασμα στη Δύση

«Στην Ανατολική Γερμανία ζούσαμε πάντα με τη σκέψη ότι στο μέλλον θα έπρεπε να αλλάξουμε τα πράγματα για τους εαυτούς μας και για την κοινωνία. Με τον Γκορμπατσόφ καταλάβαμε ότι υπήρχε περιθώριο να αλλάξει λίγο η κατάσταση, και η κυβέρνηση άρχισε να βρίσκεται σε αμυντική θέση. Κανείς δεν μπορούσε, όμως, να φανταστεί ότι τα πράγματα θα έπαιρναν την τροπή που πήραν το 1989. Φανταζόμασταν ότι οι αλλαγές θα γίνονταν σταδιακά. Εντυπωσιακή ήταν για μένα η μεγάλη διαδήλωση του 89, το γεγονός ότι βρέθηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι στο δρόμο χωρίς να έχουν συνεννοηθεί. Αυτό που με στεναχωρεί είναι ότι ένα μεγάλο κομμάτι της εξουσίας δόθηκε στη Βόννη. Το 1989 μοιάζει, για μένα, σαν τη στιγμή που γεννήθηκε ο σημερινός μας κόσμος. Είναι εντυπωσιακό, επίσης, ότι τη στιγμή που κατέρρευσε ο σταλινισμός τελείωσε και ο σοσιαλισμός. Σήμερα έχουμε μια αλλαγή στο επίπεδο της πολιτικής. Δεν είναι οι πολιτικοί αυτοί που αποφασίζουν. Έχουν παραδώσει την ικανότητα λήψης αποφάσεων στους οικονομολόγους».

Για την Άνγκελα Μέρκελ

«Δεν με ενδιαφέρει να ψυχογραφήσω της Άνγκελα Μέρκελ. Είναι η προσωποποίηση του απόλυτου. Έχω βαρεθεί τις τελευταίες μέρες να λέω ότι η Μέρκελ δεν είναι η νικήτρια των εκλογών. Κατάφερε ένα πολύ καλό αποτέλεσμα στις εκλογές, έχασε, όμως, την πλειοψηφία. Κι αν δεν σταματήσουν τον «ψυχρό πόλεμο» οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες δεν θα έχουμε πλειοψηφία των αριστερών. Οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι αρνούνται να μιλήσουν με τους αριστερούς. Δεν χρειάζεται να πάνε μαζί τους, αλλά τουλάχιστον να μιλήσουν. Αφού οι Σοσιαλδημοκράτες βάζουν όρια μόνο προς στα αριστερά και όχι προς τα δεξιά, η Άνγκελα Μέρκελ θα παραμένει καγκελάριος».

Βορράς και Νότος

«Δεν υπάρχουν διαφορές μόνο ανάμεσα στις χώρες του Βορρά και του Νότου αλλά και μέσα σε κάθε χώρα. Στη Γερμανία υπάρχει, επίσης, ένα οικονομικό δίπολο: το φτωχότερο μισό των νοικοκυριών κατέχει μόνο το 1% του πλούτου. Το πρόβλημα δεν είναι οι Γερμανοί ενάντια στους Έλληνες, τους Πορτογάλους ή τους Ιταλούς. Σε κάθε χώρα υπάρχει μια μειοψηφία που κερδίζει πάρα πολλά και μια πλειοψηφία που πληρώνει. Και για αυτό το λόγο, μού είναι δύσκολο να σκεφτώ τις διαφορές μεταξύ Βορρά και Νότου. Η πλειοψηφία στην Ελλάδα και η πλειοψηφία στην Γερμανία έχουν ανάλογα συμφέροντα».

Ostalgie και ιδιωτικοποίηση

«Για μένα δεν υπάρχει νοσταλγία για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία. Ο όρος ostalgie είναι επινόηση της ιδιωτικής τηλεόρασης. Κάθε φορά που βρίσκομαι στο εξωτερικό με ρωτούν αν νοσταλγώ τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία. Αν δεν είχε πέσει το Τείχος δεν θα βρισκόμουν εδώ. Κανείς, πιστεύω, δεν θα ήθελε να γυρίσει πίσω και κανείς δεν θέλει το Τείχος. Είναι κρίμα, όμως, που εγκαταλείψαμε πολλά από τα θετικά στοιχεία της Ανατολικής Γερμανίας, τα οποία σήμερα θα μπορούσαν να μας φανούν χρήσιμα. Βρίσκω φρικτό το ότι οι γιατροί σκέφτονται σαν επιχειρηματίες και αναρωτιέμαι γιατί το νερό που πίνουμε, οι παροχές ενέργειας και η Παιδεία πρέπει να ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα».

Χαρακτήρες

«Είναι πολύ δύσκολο για μένα να φτιάξω έναν χαρακτήρα που προέρχεται από την πρώην Δυτική Γερμανία. Δεν μπορώ να το αιτιολογήσω, απλώς μπορώ να το διαπιστώσω».

Το όνειρο του συγγραφέα

«Ήθελα από τα δεκατρία μου χρόνια να γίνω συγγραφέας γιατί θεωρούσα ότι ήταν ο απλούστερος δρόμος για να γίνω διάσημος. Πίστευα ότι αν γινόμουν διάσημος δεν θα χρειαζόταν να πάω στο στρατό. Δεν τα κατάφερα τόσο γρήγορα. Κάποια στιγμή θέλησα να γίνω ταξιτζής αλλά βρέθηκε ένας εκδοτικός οίκος για να εκδώσει τα γραπτά μου και παράτησα αυτό το σχέδιο».