Επίθεση στην Τέχνη

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Τον Οκτώβριο του 2012 ο Πολωνός Wlodzimierz Umaniec πλησίασε στην Tate Modern του Λονδίνου ένα πίνακα του Mark Rothko από τη σειρά Four Seasons και έγραψε με μαύρο χρώμα σε μια άκρη του καμβά το όνομά του κι ένα αυτοαναφορικό σλόγκαν. Η δικαιολογία ότι η πράξη του ήταν καλλιτεχνική, ενταγμένη, όπως ο ίδιος ισχυρίστηκε, στην παράδοση του πατέρα της εννοιολογικής τέχνης Marcel Duchamp, ο οποίος είχε προσδώσει με την υπογραφή του ύψιστη καλλιτεχνική αξία σε έναν ουρητήρα, δεν έπεισε το δικαστήριο. O Umaniec τιμωρήθηκε με δυο χρόνια φυλάκιση για βανδαλισμό. Η πράξη του έχει προφανώς περισσότερο ψυχιατρικό ενδιαφέρον παρά εικαστικό.

Οι βανδαλισμοί και οι καταστροφές έργων τέχνης και μνημείων είναι τόσο παλιές όσο και η καλλιτεχνική έκφραση. Για αυτό και η ιδέα των επιμελητών της Tate Britain να παρουσιάσουν αυτό το φθινόπωρο μια έκθεση αφιερωμένη στις καταστροφές έργων τέχνης στη Μεγάλη Βρετανία, για ιδεολογικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς και αισθητικούς λόγους είναι αρκετά ενδιαφέρουσα.

Στην έκθεση Art Under Attack: Histories of British Iconoclasm, που θα εγκαινιαστεί στις 2 Οκτωβρίου, θα παρουσιαστούν έργα από τον 16ο αιώνα μέχρι σήμερα τα οποία δέχτηκαν διαφόρων ειδών επιθέσεις μέσα στους αιώνες. Κορυφαίο έκθεμα είναι το βανδαλισμένο Γλυπτό του Νεκρού Χριστού (1500-1520), που βρισκόταν θαμμένο εκατοντάδες χρόνια στο υπέδαφος του παρεκκλησίου Mercer’s Hall στο κεντρικό Λονδίνο. Το γλυπτό ανακαλύφθηκε το 1954 και οι ειδικοί θεωρούν ότι θάφτηκε για να σωθεί από ολοκληρωτική καταστροφή. Από το άγαλμα λείπουν το αγκάθινο στεφάνι και τα κάτω άκρα. Είχαν αφαιρεθεί ύστερα από τη βίαιη επίθεση των θρησκευτικών μεταρρυθμιστών του 16ου αιώνα.

«Μπροστά σε αυτό το κατεστραμμένο άγαλμα ερχόμαστε αντιμέτωποι με το συναισθηματικό αντίκτυπο μιας πράξης που ανακαλεί τον φόβο που προκαλούσαν στους μεταρρυθμιστές του 16ου αιώνα τέτοιου είδους εικόνες, τη σύγχυση που αναγνωρίζεται ανάμεσα στο πραγματικό αντικείμενο και σε όσα αντιπροσωπεύει, την «αμαρτωλή» λατρεία μιας εικόνας στη θέση του ίδιου του Θεού», λέει στο BBC η επιμελήτρια της έκθεσης Tabitha Barber.

Δυστυχώς, στη χώρα μας το συναισθηματικό αντίκτυπο μιας ανάλογης πράξης βανδαλισμού προκάλεσε πανικό σε ορισμένους, οι οποίοι έχασαν την ψυχραιμία τους αρκετά χρόνια μετά της τέλεσή της. Αναφερόμαστε στη λογοκρισία που απαίτησαν και πέτυχαν τα μέλη της Ιεράς Συνόδου το 2009 στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης με το «ψαλίδισμα» του φιλμ-ανιμέισιον του Κώστα Γαβρά, το οποίο απεικόνιζε τους ρασοφόρους χριστιανούς να σκαρφαλώνουν στις μετόπες του Παρθενώνα και να καταστρέφουν τα φειδιακά ανάγλυφα.

Στην φθινοπωρινή έκθεση του Λονδίνου θα εκτεθούν αντικείμενα, πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά και αρχειακό υλικό με τέτοιο τρόπο, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να κατανοούν τις αιτίες και την ιστορική συγκυρία που προκάλεσαν αυτές τις επιθέσεις.

Στη διοργάνωση θα εκτεθούν ακόμα: θραύσματα έργων που καταστράφηκαν για πολιτικούς λόγους, ανάμεσά τους βρίσκεται το γλυπτό του Γουίλιαμ του 3ου και η Στήλη του Νέλσον που βομβαρδίστηκαν στο Δουβλίνο το 1928 και το 1966, αντιστοίχως, καθώς και τα γυναικεία πορτρέτα των βικτοριανών καλλιτεχνών Edward Burne-Jones και John Singer Sargent που χάραξαν οι μαχητικές σουφραζέτες το 1913 και το 1914.

Στην ενότητα με καταστροφές έργων για αισθητικούς λόγους θα εκτεθεί το μινιμαλιστικό έργο του Carl Andre Equivalent VIII, γνωστό και ως «σωρός από τούβλα». Η αγορά του τη δεκαετία του 70 από την Tate Gallery είχε προκαλέσει την οργή του Τύπου και στη συνέχεια του κόσμου που επιχείρησε να το καταστρέψει, επειδή το θεώρησε «σκουπίδι» που αγοράστηκε με τα λεφτά των φορολογουμένων.

Στα σύγχρονα έργα της έκθεσης συμπεριλαμβάνονται κι εκείνα των καλλιτεχνών Gustav Metzger, Yoko Ono και Dinos Chapman που χρησιμοποίησαν, κάποια στιγμή, στην τέχνη τους τον βανδαλισμό και την καταστροφή ως δημιουργική δύναμη.

2 Οκτωβρίου  2013 – 5 Ιανουαρίου  2014