Η Kathryn Hunter και η ευφυής παραβολή του Κάφκα

 

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

«Υπάρχει κάτι που η Hunter δεν μπορεί να παίξει;» αναρωτιέται ο βρετανικός Τύπος. Η Kathryn Hunter  δεν είναι άλλη από την Ελληνίδα ηθοποιό Κατερίνα Χατζηπατέρα, γόνο της γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας, και αδελφή του ζωγράφου Μαρκ Χατζηπατέρα, που διαπρέπει εδώ και χρόνια στις σπουδαιότερες θεατρικές σκηνές του Λονδίνου, έχοντας μάλιστα τιμηθεί με τα κορυφαία βρετανικά βραβεία, «Ολιβιέ» και «Σέξπιρ». «Δούλεψα εξαντλητικά για να βρω τις κινήσεις αυτού του πλάσματος, πήγα σε ζωολογικούς κήπους και είδα αρκετά ντοκιμαντέρ», λέει η Kathryn Hunter για έναν από τους πιο απρόσμενους ρόλους της πορείας της.

Στις 15, 16 και 17 Μαΐου του 2009, στο θέατρο «Δημήτρης Χορν» έκανε την πρώτη της θεατρική εμφάνιση στην Αθήνα με το έργο «Ο Πίθηκος του Κάφκα». Η παράσταση, σε διασκευή Κόλιν Τίβαν, σκηνοθεσία Γουόλτερ Μεϊεργιόχαν και παραγωγή του «Young Vic» βασίστηκε στο διήγημα του Φραντς Κάφκα «Αναφορά στην Ακαδημία». Η «Αττική Πολιτιστική Εταιρεία» την υποδέχτηκε στο αθηναϊκό φεστιβάλ «Θέατρο πέρα από τα όρια».

«Είμαι πολύ χαρούμενη που θα παίξω πρώτη φορά στην Αθήνα. Μου αρέσει η ιδέα να επισκεφθώ την πατρίδα σαν μαϊμού», λέει γελώντας η Kathryn Hunter από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής στο Λονδίνο. Υποδύεται τον «Κόκκινο Πίτερ», έναν χιμπαντζή που μεταλλάχθηκε σε άνθρωπο και επιχειρεί να διηγηθεί την προηγούμενη ζωή του. Μπροστά στα μέλη μιας μυστηριώδους Ακαδημίας δηλώνει, όμως, ανήμπορος να θυμηθεί. Και εξηγεί πως με το να γίνει άνθρωπος έχασε την επαφή με τις ρίζες και τις αναμνήσεις της νιότης του. Η απώλεια μνήμης ήταν και το τίμημα της προσαρμογής του στον κόσμο των ανθρώπων.

 

Τι σας γοήτευσε στον «Πίθηκο του Κάφκα»; Ποια είναι η σημασία του κειμένου για μας σήμερα;

«Υποθέτω ότι πάντοτε μας απασχολούσε το ερώτημα τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, εν μέσω τόσο σοβαρών προβλημάτων στο περιβάλλον, στην οικονομία και με τόσους πολέμους να μαίνονται στον πλανήτη, φαίνεται καθαρά ότι υπάρχει μια συλλογική ανάγκη για αλλαγή. Γι’ αυτό και δεν θεωρώ τυχαία την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα στην Αμερική. Δεν ξέρω τι συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά στην Αγγλία δεν έχω δει ποτέ μέχρι σήμερα τόσους ανθρώπους ενωμένους και πρόθυμους να εκφράσουν την ανάγκη τους για αλλαγή. Ισως ήρθε η στιγμή να αναθεωρήσουμε τον τρόπο σκέψης μας, να προχωρήσουμε μπροστά και να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Το κείμενο του Κάφκα είναι μια εξαιρετική ιστορία, μια ευφυής παραβολή για το ζήτημα της ταυτότητας και εμμέσως ένα είδος αποτίμησης της ανθρώπινης ύπαρξης και του πολιτισμού μας. Οταν αποκαλούμε καμιά φορά απερίσκεπτα κάποιον «ζώον», καλό είναι να σκεφτόμαστε ότι ίσως να μην είμαστε περισσότερο πολιτισμένοι από τα ζώα».

Ηταν δύσκολο να προσεγγίσετε αυτό το υβριδικό πλάσμα, που βρίσκεται στο ενδιάμεσο ανθρώπου και ζώου;

«Εκανα πολλές ώρες πρόβα με τον σκηνοθέτη, δούλεψα εξαντλητικά για να βρω τις κινήσεις αυτού του πλάσματος. Πήγαμε σε ζωολογικούς κήπους για να παρατηρήσουμε ζώα, είδαμε αρκετά ντοκιμαντέρ, κάναμε επίσης αρκετούς αυτοσχεδιασμούς, κυρίως για να κατανοήσουμε πώς θα μπορούσε να μεταμορφωθεί μια μαϊμού σε άνθρωπο. Δεν ήταν εύκολο να προσεγγίσω αυτή την ενδιάμεση κατάσταση. Ο πίθηκος στην προσπάθειά του να γίνει άνθρωπος συγκρούεται με τη ζωώδη του φύση, η οποία βγαίνει αυθορμήτως στην επιφάνεια και προσπαθεί να την κρύψει. Ισως να νιώθουν έτσι και οι άνθρωποι που αναγκάζονται να εκπατριστούν. Οι μετανάστες, για να επιβιώσουν στη νέα τους χώρα, μιμούνται συμπεριφορές, την προφορά της ξένης γλώσσας».

Βρίσκεται σε μια κρίσιμη ψυχολογική κατάσταση;

«Ναι. Δεν αισθάνεται θυμό ή αηδία για το ανθρώπινο είδος ή για τη νέα του κατάσταση, αλλά θλίψη επειδή χάνει τους δεσμούς με το παρελθόν και την παλιά του κοινότητα. Ο Κάφκα δεν είναι, όμως, μονοσήμαντος συγγραφέας. Το πλάσμα του δεν είναι τέλειο, αλλά γεμάτο αντιφάσεις. Νιώθει θυμό, παραφορά, οργή, πόνο χωρίς να επικρίνει το ανθρώπινο είδος. Είναι ένας από τους πιο απαιτητικούς ρόλους που έχω κάνει. Αρκετά σημαντική για την παράσταση είναι και η φυσική συμμετοχή του κοινού. Κατά μία έννοια αυτό το πλάσμα αντιλαμβάνεται με μεγάλη ευαισθησία τις διαθέσεις του κοινού και αντιδρά αναλόγως».

Η αντισυμβατική σας προσέγγιση στην υποκριτική ενισχύθηκε και από τη στενή σας σχέση με το «Σωματικό Θέατρο»;

«Μετά τις σπουδές μου στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης ασχολήθηκα με την τζαζ και τον χορό. Στο «Théâtre de Complicité» άρχισα να αντιλαμβάνομαι διαφορετικά τη σημασία της κίνησης στο θέατρο, στο πώς μπορείς να αφηγηθείς μια ιστορία και με τις δυνατότητες του σώματός σου. Ο Μέγερχολντ πίστευε ότι όταν τοποθετήσεις το σώμα σου σε μια συγκεριμένη στάση, το συναίσθημα, αυτομάτως, θα αναδυθεί -αν και ο Στανισλάφσκι πίστευε ακριβώς το αντίθετο, ότι το συναίσθημα καθορίζει τις κινήσεις του σώματος. Στο «Complicité» διερευνούσαμε με πολλούς τρόπους τη γλώσσα του σώματος, τη σχέση μας με τον χώρο, ζητήματα που ανέπτυξαν στη συνέχεια χοροθεατρικές ομάδες, όπως εκείνη της Πίνα Μπάους. Στο «Complicité» έπρεπε να ξεχάσω αρκετά πράγματα που είχα μάθει, ήταν μια εντελώς καινούργια εκπαίδευση για μένα».

Οταν σκηνοθετείτε αξιοποιείτε την εμπειρία σας από το «Σωματικό Θέατρο»;

«Πρόσφατα σκηνοθέτησα στο Royal Shakespeare Company «Οθέλο» και η προσέγγισή μου είχε «σωματικά» στοιχεία. Το κοινό, όμως, ήταν λίγο αμήχανο, δεν έμοιαζε να κατανοεί πλήρως τι συμβαίνει επί σκηνής. Στα μέρη που δεν υπάρχει λόγος ένα μεγάλο μέρος του κοινού συμπεριφέρεται σαν να έχει διακοπεί η παράσταση».

Υπήρχε κάποια νέα διάσταση στη σκηνοθεσία σας για τον «Οθέλο»;

«Οταν σκηνοθετώ συνεργάζομαι στενά με τους ηθοποιούς. Δεν είχα ποτέ μεγάλη εμπιστοσύνη στο σκηνοθετικό όραμα ενός και μόνο προσώπου. Το θέατρο είναι, άλλωστε, συλλογική δουλειά. Η ιστορία του Οθέλου δεν ήταν για μας μια ιστορία για τη ζήλια, αλλά η ιστορία ενός αουτσάιντερ. Θεωρώ ότι ο Οθέλος ζηλεύει επειδή βρίσκεται σε επισφαλή θέση, σε μια ευαίσθητη ψυχική κατάσταση: είναι παντρεμένος με μια γυναίκα διαφορετικής καταγωγής και κουλτούρας και αυτό το στοιχείο επηρεάζει δραματικά τη συμπεριφορά του».

Εχετε συνεργαστεί επίσης με σημαντικούς σκηνοθέτες όπως ο Πίτερ Μπρουκ. Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη αρετή του;

«Ο Πίτερ Μπρουκ σε ωθεί να διώξεις μακριά ό,τι καλύπτει την καρδιά και την ψυχή σου για να φτάσεις στην ουσία κάθε χαρακτήρα. Προσπαθεί να σε απαλλάξει από κάθε περιττό στοιχείο, απ’ ό,τι ενδέχεται να σε απομακρύνει από τον στόχο σου, που δεν είναι άλλος από το να εντοπίσεις το πνεύμα του χαρακτήρα και να το συνδέσεις με τον εαυτό σου και με το πνεύμα του συγγραφέα. Δεν είναι εύκολο αυτό που ζητά. Η ισορροπία είναι εύθραυστη».

 

Το νεότερο κοινό σάς γνώρισε και από τη συμμετοχή σας στην πέμπτη ταινία του Χάρι Πότερ ή από το φίλμ «Ολα ή τίποτα» του Μάικ Λι. Διατηρείτε καλή σχέση με το σινεμά;

«Με ευχαριστεί να παίζω στο σινεμά, αλλά η μοίρα μου είναι να παραμείνω πιστή κι αφοσιωμένη στο θέατρο. Εκεί η ικανοποίηση είναι μεγάλη, κυρίως ηθική και όχι οικονομική».

Αισθάνεστε Ελληνίδα;

«Δεν ξέρω. Γεννήθηκα στην Αμερική, έχω μια δίδυμη αδελφή. Δύο χρόνων ήρθαμε στο Λονδίνο. Η Ελλάδα για μένα είναι ταυτισμένη με τις διακοπές. Ξέρω ότι είμαι Ελληνίδα όταν βρίσκομαι στα νησιά και αντικρίζω αυτή τη σκληρή, πετρώδη, απίθανη ομορφιά, που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Θυμάμαι και τα τραγούδια που άκουγε η μητέρα μου στο σπίτι, τη «Συννεφιασμένη Κυριακή» και τη μουσική του Θεοδωράκη». *