Το θρηνητικό ποίημα του Fukase για την απώλεια

Η Michael Hoppen Gallery του Λονδίνου παρουσιάζει την έκθεση Karasu (Κοράκια) του Masahisa Fukase, μια σειρά ασπρόμαυρων φωτογραφιών που ξεκίνησε το 1976 και ολοκληρώθηκε το 1982. Η οπτική αφήγηση της σειράς περιστρέφεται γύρω από το ανθρωπόμορφο σχήμα του κορακιού. Νεκρά ή ζωντανά τα πουλιά κυριαρχούν σε αρκετές φωτογραφίες του Φουκάσε.

Παρά το γεγονός ότι ασχολήθηκε και με άλλα θέματα, η επαναλαμβανόμενη παρουσία των κορακιών σφραγίζει την τέχνη του με έναν, δυσοίωνα, ποιητικό τρόπο. Το κοράκι, σε αυτή τη φωτογραφική σειρά, ήταν για τον Φουκάσε το μοναδικό αντικείμενο του βλέμματός του, ένα απτό πλάσμα και ταιριαστό σύμβολο της δικής του μοναξιάς.

Η σχέση του φωτογράφου με το θέμα του είναι ανοιχτή σε πολλαπλές ερμηνείες. Οι φωτογραφίες του συνθέτουν έναν προσωπικό θρήνο, μια αντανάκλαση του σκοτεινού όραματός του. Γενικότερα, το έργο του ξεχωρίζει ως ένα από τα πιο σημαντικότερα της μεταπολεμικής Ιαπωνίας και εξακολουθεί να εμπνέει μέχρι σήμερα καλλιτέχνες και συγγραφείς. Το όραμά του είναι σκληρό, αδυσώπητα μονόχρωμο, ένα τραύμα, αυτό του ανθρώπου που έχει χάσει την αγάπη και θρηνεί την απώλειά της. Επιπλέον, στην ιαπωνική μυθολογία, όπως και σε άλλες, τα κοράκια είναι διασπαστικές παρουσίες και προάγγελοι του κακού και του επικίνδυνου.

Ο Φουκάσε ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τα κοράκια όταν η γυναίκα του, Γιόκο, τον εγκατέλειψε. Η σκοτεινή παρουσία τους και η μοναξιά τους έγιναν η εμμονή του. Η μοναξιά τους είναι το πένθος του. Η φωτογραφική κάμερα ήταν το μέσο με το οποίο διατηρούσε τον έλεγχο τόσο επάνω στην Γιόκο, τα χρόνια του γάμου τους, όσο και στον κόσμο γύρω του. Ήταν σαν να προσπαθούσε να παγώσει το χρόνο.

Ο Φουκάσε γεννήθηκε το 1934. Ανήκε σε μια γενιά γιαπωνέζων φωτογράφων που ήρθαν στο προσκήνιο μέσα στη βαριά σκιά που έριξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη χώρα του. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 εργάστηκε στη διαφήμιση για να χρηματοδοτήσει τα καλλιτεχνικά έργα του. Σύμφωνα με τη Γιόκο, είχε έντονο και εμμονικό χαρακτήρα, με βίαιες εκρήξεις και αναλαμπές ενθουσιασμού μέσα σε μια παρατεταμένη νωθρότητα. Όταν χώρισαν υπέφερε από κρίσεις κατάθλιψης και άρχισε να καταναλώνει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ. Αυτή είναι και η πιο σκοτεινή περίοδος του φωτογράφου. Η ζωή και το έργο του δύσκολα διαχωρίζονται. Το 1982, ο ίδιος ο Φουκάσε είχε γράψει ότι είχε «γίνει ένα κοράκι».

Η φωτογραφική έκδοση του, In The Solitude of Ravens του 1986, παραμένει πάντα ένα συγκλονιστικό έργο, ένα είδος επιταφίου για μια ζωή πιο θλιβερή και πιο μαύρη ακόμα και από τις ίδιες τις φωτογραφίες του. Δικαίως έχει ψηφιστεί σαν το καλύτερο φωτογραφικό βιβλίο των τελευταίων 25 χρόνων. Η Γιόκο είναι, επίσης, το αντικείμενο μιας συναρπαστικής σειράς φωτογραφιών του 1974 που ονομάζεται From Window. Το έργο αυτό δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στην Ευρώπη. Είναι ένα σύνολο από στιγμιότυπα όπου δείχνουν την Γιόκο να κάνει γκριμάτσες, να κάθεται, να του φωνάζει ή να εγκαταλείπει το διαμέρισμά τους. Στα 13 χρόνια που έζησαν μαζί, όλο το έργο του ήταν αποκλειστικά αφιερωμένο σε εκείνη. Πολλοί λένε ότι η εμμονή του μαζί της, η επιθυμία του να έχει τον απόλυτο έλεγχο στη ζωή της, οδήγησε τη Γιόκο στην απόφαση να τον εγκαταλείψει.

Το 1992 o Φουκάσε, μεθυσμένος, έπεσε στα σκαλιά του αγαπημένου του μπαρ Golden Gai στην περιοχή της Σιντζούκου, στο Τόκιο. Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις τον βύθισαν σε κωματώδη κατάσταση μέσα στην οποία έζησε 20 ολόκληρα χρόνια. Πέθανε το 2012.

Αργυρώ Μποζώνη