Μνημείο για τη λαχτάρα μιας μυθικής γης

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Κάθε μέρα στα σύνορα της Αριζόνας με το Μεξικό πεθαίνουν δύο μετανάστες στην προσπάθειά τους να μπουν στην Αμερική. Πέρυσι μόνο, στο ίδιο σημείο άφησαν την τελευταία τους πνοή 225 άτομα. Ενώ από το 1998 μέχρι το 2004 πέθαναν 1.954 άνθρωποι από το ψύχος, τη ζέστη, την πείνα ή την αφυδάτωση.

Ο τεράστιος φράχτης με συρματοπλέγματα, που υψώνει διαρκώς η αμερικανική κυβέρνηση στα σύνορα με το Μεξικό, είναι και το θέμα του εικαστικού έργου, που παρουσίασε το 2011 στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Βασ. Γεωργίου Β’, Ρηγίλλης) η Αμερικανίδα καλλιτέχνις Αντρέα Μπάουερς.

Η Μπάουερς, γεννημένη το 1965 στο Γουίλμινγκτον του Οχάιο, είχε επισημαίνει, στα πρώτα λεπτά της κουβέντας μας, ότι γνωρίζει πως το μεταναστευτικό είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει, τώρα, και η Ελλάδα.

«Δεν ξέρω όλες τις λεπτομέρειες του ελληνικού ζητήματος, αλλά θεωρώ ότι οι φράχτες και τα τείχη, όσο ψηλά κι αν είναι, δεν λύνουν το πρόβλημα. Οι μετανάστες σκάβουν τούνελ, επινοούν διαρκώς νέους τρόπους για να περάσουν τα σύνορα. Το μόνο που επιτυγχάνεται με αυτά τα μέτρα είναι η πρόκληση περισσότερων θανάτων. Τελικά, στην Αμερική δεν έχουμε λιγότερους μετανάστες, αλλά περισσότερους νεκρούς».

«Ni una Muerte Mas» («Όχι άλλος ένας θάνατος») είναι ο τίτλος της εγκατάστασης, που φιλοξενήθηκε σε μια ολόκληρη αίθουσα. Σχεδόν σε όλη την επιφάνεια των τοίχων του Μουσείου απλώθηκαν τεράστια σχέδια από τα συρματοπλέγματα, ίδια με εκείνα των συνόρων, ενώ σε μια μεγάλη οθόνη βλέπαμε να προβάλλεται, με φόντο το συνοριακό φράχτη, η σκληρή μαρτυρία του ακτιβιστή Ενρίκε Μορόνες. Σε ένα σημείο της αίθουσας είχαν αναρτηθεί επίσης και ορισμένα από τα ονόματα νεκρών μεταναστών, που τα τελευταία χρόνια επιχείρησαν να μπουν στις ΗΠΑ.

Ο Ενρίκε Μορόνες είναι ο επικεφαλής τού μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Border Angels». Δημιουργήθηκε το 1986 από ομάδες εθελοντών, οι οποίοι θέλησαν να αποτρέψουν, όσο είναι δυνατόν, τους άσκοπους θανάτους των μεταναστών. Οι εθελοντές διασχίζουν την Αυτοκρατορική κοιλάδα, την έρημο, τις ορεινές περιοχές και τα φαράγγια γύρω από το Σαν Ντιέγκο για να περιθάλψουν με νερό ή κουβέρτες τούς αποκαμωμένους μετανάστες. Συχνά τους εντοπίζουν νεκρούς είτε από τις δυσκολίες του ταξιδιού είτε ως θύματα εγκληματικών ενεργειών.

Το έργο της Μπάουερς δεν προτείνει, βέβαια, πολιτικές λύσεις. Η ίδια το χαρακτηρίζει «μνημείο» για όσους είχαν τη λαχτάρα να ζήσουν σε μια μυθική Γη της Επαγγελίας και βρήκαν βίαιο θάνατο. Μέσω της τέχνης επιχειρεί, ακόμα, να ζωηρέψει έναν διάλογο που δεν αφορά μόνο το πρόβλημα της Αμερικής, αλλά και κάθε γωνιά της γης όπου παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα προκειμένου να αποκτηθεί ή διατηρηθεί κάποια μορφή εξουσίας.

Η Αντρέα Μπάουερς ζει στο Λος Αντζελες, σε μια περιοχή που κατοικείται από 60.000 και πλέον μετανάστες. Γι’ αυτό και δεν μπορεί να αποδεχτεί την άποψη που τους θεωρεί υπεύθυνους για την αύξηση της εγκληματικότητας.

«Είναι ένας ανατροφοδοτούμενος μύθος, που καταφέρεται από τους ακροδεξιούς εναντίον τους. Κάθε κοινότητα ανθρώπων στον πλανήτη έχει στις τάξεις της παραβατικούς ανθρώπους. Δεν νομίζω ότι οι μετανάστες που μπαίνουν στην Αμερική έχουν περισσότερο εγκληματική συμπεριφορά από άλλους. Οι περισσότεροι είναι άψογοι πολίτες, πληρώνουν φόρους, κάνουν όλες τις δουλειές που κανένας Αμερικανός δεν θα ήθελε να κάνει, και δουλεύουν πάρα πολύ σκληρά προκειμένου να ζήσουν και να στείλουν χρήματα στην πατρίδα τους».

Η ίδια, αν και υπήρξε και παραμένει υποστηρικτής του Μπαράκ Ομπάμα, δεν μοιάζει αρκετά ικανοποιημένη από τη διακυβέρνησή του. «Προσπαθεί, είναι αλήθεια, να αλλάξει ορισμένες συντηρητικές αντιλήψεις, αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά βασικά προβλήματα της χώρας ή να βοηθήσει τους ασθενέστερους. Μην ξεχνάτε το τεράστιο ποσό χρημάτων που δαπανήθηκε στις εκλογές. Οσο σκέφτομαι, όμως, τον Μπους, εύχομαι και επιθυμώ την επανεκλογή Ομπάμα και στις επόμενες εκλογές», καταλήγει.

Το έργο της Αντρέα Μπάουερς αποτελεί συνέχεια του έργου «Νο Olvidado» (Όχι Ξεχασμένοι) με το ίδιο θέμα που  είχε παρουσιαστεί εκείνη την εποχή στην έκθεση «Τέχνης Πολιτική» του ΕΜΣΤ.

info: Ο συνοριακός φράχτης που χωρίζει το Μεξικό από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει έκταση 3.141 χιλιόμετρα και διασχίζει αστικές περιοχές, όπως το Σαν Ντιέγκο, την Καλιφόρνια, το Ελ Πάσο και το Τέξας, όσο και ερήμους. Παρά το γεγονός ότι επεκτείνεται διαρκώς και ενδυναμώνεται με ηλεκτρονικούς αισθητήρες και κάμερες τελευταίας τεχνολογίας δεν φαίνεται ικανός να αποτρέψει τον αριθμό των μεταναστών, που αναγκάζονται να διασχίζουν περισσότερα από 80 χιλιόμετρα με αβέβαιη κατάληξη. *

Τους περιμένουν και οι ακροδεξιοί…

Εκτός από ένα τεράστιο δίκτυο εκμετάλλευσης, οι απελπισμένοι μετανάστες έχουν να αντιμετωπίσουν και το μίσος αρκετών ακροδεξιών αμερικανικών οργανώσεων. «Μία από τις πιο γνωστές οργανώσεις που δρα στην περιοχή είναι η “Minutmen”. Αποτελείται από πολίτες που προσπαθούν με τα δικά τους όπλα και με το δικαίωμα, όπως τονίζουν, της προστασίας της προσωπικής τους περιουσίας να πατάξουν την παράνομη μετανάστευση», λέει η εικαστικός. Και προσθέτει: «Η διακυβέρνηση Μπους ενθάρρυνε, μάλιστα, τη δράση τους. Μην ξεχνάτε ότι σχεδόν ολόκληρη η Αμερική ζει με την ψύχωση των όπλων, οι περισσότεροι πολίτες οπλοφορούν. Ολες αυτές οι περιοχές ζουν στην τρέλα των γουέστερν. Στην Αριζόνα είναι ολοζώντανη η εποχή της Αγριας Δύσης».