Γυμνά σώματα, σκιές και σαλτιμπάγκοι στον κόσμο του Lucien Clergue

Από τον Γιώργο Καρουζάκη

Θρυλική φιγούρα της γαλλικής φωτογραφικής τέχνης, ο Lucien Clergue (1934 – 2014) αγάπησε και δόξασε τη γενέτειρά του, την Αρλ. Είναι η πόλη της νότιας Γαλλίας που, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, διάλεξαν να ζήσουν καλλιτέχνες όπως ο Βαν Γκογκ και ο Πολ Γκογκέν. Σε αυτή την πόλη, ο Clergue συνάντησε, πριν ακόμα συμπληρώσει τα είκοσί του χρόνια, τον Πάμπλο Πικάσο και η ζωή του πήρε άλλη τροπή. Στον Ισπανό master έδειξε τις πρώτες φωτογραφίες του. Αυτή η χειρονομία στάθηκε αφορμή να ξεκινήσει μια δυνατή φιλία και μια γόνιμη συνεργασία ανάμεσα στους δύο άντρες.

Στις 14 Νοεμβρίου, το Grand Palais στο Παρίσι εγκαινιάζει την έκθεση Lucien Clergue | Les premiers albums, αφιερωμένη στον πρώτο φωτογράφο που το 2006 έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών.

Με τον Πικάσο γνωρίστηκαν το 1953, στο τέλος μιας ταυρομαχίας που έτυχε να παρακολουθούν μαζί. Ο Clergue έδειξε τις φωτογραφίες του στον ζωγράφο, ο οποίος και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει να φωτογραφίζει. Στην έκθεση του Grand Palais παρουσιάζονται και εκείνα τα πρώτα άλμπουμ που είχε δείξει στον Πικάσο και κανείς δεν είχε δει όσο ζούσε ο φωτογράφος.

Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται η δουλειά του για διαφημιστικούς καταλόγους, μικροσκοπικές έγχρωμες φωτογραφίες, ενώ διακρίνονται, επίσης, όλα τα χαρακτηριστικά που τον έκαναν ξεχωριστό δημιουργό: η ένταση και η ευαισθησία με την οποία προσέγγιζε τα θέματά του, το ενδιαφέρον του για την ανθρώπινη φιγούρα, τις νεκρές φύσεις, το ντοκουμέντο, τα ερείπια και τα γυμνά σώματα.

Ο Lucien Clergue αξιοποιούσε το περιβάλλον της καθημερινότητάς του, το δυναμικό, γεμάτο ένταση, φως της ημέρας, το νερό, την άμμο, τη θάλασσα, το γυναικείο σώμα και τις ταυρομαχίες. Μέσα από τον φωτογραφικό φακό πλησίασε επίσης με σεβασμό χαρακτηριστικούς ήρωες της Προβηγκίας: τους σαλτιμπάγκους, τους περιπλανώμενους ακροβάτες και τους αρλεκίνους της περιοχής, ενώ μια μεγάλη σειρά φωτογραφιών του είναι αφιερωμένη στους Τσιγγάνους. Μέσα από αυτή έγινε ευρύτερα γνωστός ο κιθαρίστας του φλαμένκο Manitas de Plata.

Αλλά η φήμη του δυνάμωσε από τα περίφημα γυμνά του. Ο ιδιαίτερος τρόπος που φωτογράφισε το γυμνό σώμα είχε αρχική έμπνευση το έργο του Αμερικανού φωτογράφου Edward Weston. H απουσία προσώπου σε αρκετές φωτογραφίες της πρώτης περιόδου δεν έχει σχέση με κάποια πρωτότυπη καλλιτεχνική επιλογή. Αλλά με το γεγονός ότι τα μοντέλα ήταν άνθρωποι κοντινοί του φωτογράφου και για αυτό προτιμούσαν την ανωνυμία.

Γενικότερα, ο Clergue φωτογράφισε το γυμνό γυναικείο σώμα όπως θα φωτογράφιζε ένα τοπίο: οι καμπύλες των σωμάτων, οι σκιές και τα παιχνίδια του φωτός στα σώματα των μοντέλων συνθέτουν ένα αισθητικό αποτέλεσμα πρωτόγνωρο, που παραπέμπει στα άμορφα γλυπτά και στην πλαστικότητα του Χένρι Μουρ και όχι μόνο στο ανθρώπινο σώμα.