Ο Michael Graig-Martin υμνεί την εφήμερη φύση της τεχνολογίας

Του Γιώργου Καρουζάκη

Ο Michael Graig-Martin είναι ο πατέρας της σύγχρονης βρετανικής τέχνης, εκείνος που βοήθησε, ως καθηγητής στο Goldsmith’s College του Λονδίνου, να εδραιωθεί η περίφημη γενιά των Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών (Young British Artists). Από τις 25 Νοεμβρίου μέχρι και τις 14 Φεβρουαρίου η γκαλερί Serpentine του Λονδίνου φιλοξενεί τη νέα του έκθεση με τίτλο Transience. Είναι η πρώτη, μετά το 1989, ατομική έκθεση του εικαστικού που παρουσιάζεται σε δημόσιο ίδρυμα της βρετανικής πρωτεύουσας.

Η διοργάνωση, ένας ύμνος στην εφήμερη φύση των τεχνολογικών αντικειμένων, περιλαμβάνει αναπαραστάσεις οικείων, αλλά παρωχημένων πια, αντικειμένων: παλιά laptop, κονσόλες βίντεο – παιχνιδιών, ασπρόμαυρες τηλεοράσεις, κλασικούς λαμπτήρες πυρακτώσεως.

Ο Michael Graig-Martin επιχειρεί να ακινητοποιήσει την κρίσιμη στιγμή της μετάβασης από την αναλογική στην ψηφιακή εποχή. Και να προσεγγίσει στοχαστικά τον τρόπο που η εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας αλλάζει τη σχέση μας με την κατανάλωση, την επικοινωνία αλλά και τις μορφές απεικόνισης του κόσμου που μάς περιβάλλει.

Τον Σεπτέμβριο του 2010 είχε παρουσιάσει και την πρώτη του ατομική έκθεση στην Ελλάδα, στην γκαλερί Gagosian της Αθήνας. Με αυτή την αφορμή γράφαμε τότε για την τέχνη του:

«Πιστός στην απλότητα και σε μια παιγνιώδη διάσταση της εννοιολογικής τέχνης, δείχνει ζωηρόχρωμους πίνακες με ακρυλικά χρώματα πάνω σε αλουμίνιο. Κάθε ένας βασίζεται σε μια λέξη, όπως «τέχνη» ή «σύμβολο», την οποία αντιμετωπίζει με απρόβλεπτο τρόπο. Συχνά ενσωματώνει στον πίνακα τα γράμματα της λέξης σε διαφορετικό μέγεθος, δίπλα σε σχέδια αντικειμένων καθημερινής χρήσης: παπούτσια, σφυριά, λαμπτήρες, παραμάνες και καρέκλες σε έντονο μονόχρωμο φόντο. Έτσι, δημιουργεί την ψευδαίσθηση της διαφάνειας και του βάθους πεδίου ανιχνεύοντας την αντιφατική σχέση ανάμεσα στη λέξη και την εικόνα.

Ο Michael Graig-Martin ως καθηγητής, από το 1974 έως το 1988, στο Goldsmith’s College του Λονδίνου, βοήθησε να εδραιωθεί η περίφημη γενιά των Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών (Young British Artists) όπως οι Σάρα Λούκας, Γκάρι Χιουμ, Ντέμιεν Χιρστ, Ματ Κόλισο, Λίαμ Γκίλικ, Ρίτσαρντ Πάτερσον, ο πρόωρα χαμένος Ανγκους Φέρχερστ, η Αντζελα Μπούλοκ, ο Ιαν Ντάβενπορτ κ.ά. Το εντυπωσιακό ξεκίνημά τους έγινε το 1988, με την έκθεση «Freeze», που την επιμελήθηκε ο Ντέμιεν Χιρστ.

Κάποιοι θεωρούν ότι αυτή η γενιά οδήγησε τη σύγχρονη τέχνη σε μια ανοικονόμητη εξωστρέφεια και σε αμφιλεγόμενες σχέσεις με την αγορά. Ο Michael Graig-Martin δηλώνει, πάντως, σε κάθε ευκαιρία περήφανος για την πορεία των μαθητών του: «Πάντα προσπαθούσα να τους βοηθήσω με όποιο τρόπο μπορούσα, ειδικότερα στα πρώτα τους βήματα μετά τη Σχολή. Βοήθησα τον Ντέμιεν Χιρστ και ενθάρρυνα την έκθεσή τους, επειδή πίστευα στην αξία τους. Πάρα πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι η επιτυχία τους ήταν ενορχηστρωμένη. Εγώ την αποδίδω στη νεανική τόλμη, στην αθωότητα, στην καλή τύχη και στο ταλέντο τους».

Η τέχνη του Michael Graig-Martin κινήθηκε μάλλον σε πιο χαμηλόφωνες περιοχές από εκείνες των μαθητών του. Στο ξεκίνημά του ενσωμάτωνε στα γλυπτά του readymades, κάνοντας σαφείς αναφορές στον αμερικανικό μινιμαλισμό. Το πιο εμβληματικό έργο του είναι το ιστορικό πια δείγμα εννοιολογικής τέχνης «An oak tree» («Βελανιδιά»). Αποτελείται από ένα ποτήρι με νερό τοποθετημένο ψηλά πάνω σε ένα γυάλινο ράφι. Το κείμενο, που το συνοδεύει, υποστηρίζει ότι το ποτήρι με το νερό είναι στην πραγματικότητα μια βελανιδιά. Αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στον λόγο και το αντικείμενο τον απασχολεί με διαφορετικούς τρόπους μέχρι και σήμερα.

Τη δεκαετία του 1990 στράφηκε στη ζωγραφική αναπτύσσοντας ένα ιδιαίτερο προσωπικό ύφος, με ακριβή, αδρά περιγράμματα και σχεδόν επίπεδες επιφάνειες ζωηρών χρωμάτων. Σχεδιάζει, επίσης, μπανάλ βιομηχανικά ή καθημερινά αντικείμενα. Δεν ζωγραφίζει, όμως, μια συγκεκριμένη καρέκλα, ένα παπούτσι ή ένα κινητό τηλέφωνο, αλλά την αφηρημένη φόρμα τους, την οποία επαναλαμβάνει σε όλο του το έργο δίνοντας τη δυνατότητα στους θεατές να δώσουν πολλές διαφορετικές ερμηνείες στην παράσταση.

Ο Michael Graig-Martin γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1941. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Yale. Η τέχνη του βρίσκεται στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης μέχρι την «Tate Gallery» του Λονδίνου και το Μουσείο «Reina Sofia» της Μαδρίτης.