Ο Olafur Eliasson στους Κήπους των Βερσαλιών

Από την Αργυρώ Μποζώνη

Κάθε καλοκαίρι οι Κήποι των Βερσαλιών μεταμορφώνονται σε υπαίθρια γλυπτοθήκη και φιλοξενούν έναν καταξιωμένο, παγκοσμίου φήμης, καλλιτέχνη προκειμένου να εκθέσει τα έργα του. Ο διάλογος είναι πάντα ενδιαφέρων και, κάποιες φορές, εκρηκτικός. Από το 2008 που έχει ξεκινήσει ο θεσμός, έχουν εκθέσει έργα τους οι: Jeff Koons (2008), Xavier Veilhan (2009), Takashi Murakami (2010), Bernard Venet (2011), Joana Vasconcelos (2012), Giuseppe Penone (2013), Lee Ufan (2014) και Anish Kapoor (2015).

Την περασμένη χρονιά, τα έργα του Anish Kapoor έκαναν τις Βερσαλίες «άνω-κάτω» και προκάλεσαν πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση με τη Μαρίν Λε Πεν να καταδικάζει τον καλλιτέχνη και τους διοργανωτές της έκθεσης ως πορνογράφους και ασεβείς. Το μνημειώδες έργο «Λεβιάθαν» του Ινδοβρετανού γλύπτη, κατασκευασμένο από σκουριασμένο σίδερο, φάνηκε στα μάτια των εκπροσώπων του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου ως ένα τεράστιο αιδοίο.

Το γλυπτό βανδαλίστηκε, η συζήτηση έσβησε, αλλά θύμισε σε όλους μια παλαιότερη αντίδραση, όταν, την πρώτη κιόλας χρονιά, η έκθεση του Jeff Koons είχε προκαλέσει θύελλα διαμαρτυριών, εξαιτίας της απόφασης του καλλιτέχνη να κρεμάσει έναν υπερμεγέθη πλαστικό αστακό από την οροφή της μεγαλοπρεπούς αίθουσας του ανακτόρου του Λουδοβίκου. Η εικόνα του αστακού θεωρήθηκε, επίσης, «ασεβής» απέναντι στο σύμβολο του Παλαιού Καθεστώτος το οποίο εκπροσωπούν οι Βερσαλίες.

Φέτος, επιλέχθηκε ο εικαστικός Olafur Eliasson. Γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη το 1967 από Ισλανδούς γονείς. Η διεθνής εκθεσιακή του δραστηριότητα ξεκίνησε το 1997. Το 2003 εκπροσώπησε την Δανία στην 50η Μπιενάλε της Βενετίας και αργότερα, την ίδια χρονιά, εγκατέστησε το έργο του The Weather Project στην Tate Modern του Λονδίνου και τιμήθηκε με το Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική, Mies van der Rohe.

Ο Olafur Eliasson έχει δηλώσει πολλές φορές ότι ασχολείται με αυτό που βρίσκεται στην άκρη των αισθήσεων και της γνώσης μας, στα όρια της φαντασίας και των προσδοκιών μας, και οι δουλειές του το επισημαίνουν με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο: είτε πρόκειται για το «Πράσινο Φως», την εγκατάσταση-σχόλιο για το προσφυγικό που παρουσίασε στη Δανία τον Απρίλιο του 2016 είτε για το παγόβουνο που έστησε στην Place du Panthéon του Παρισιού, – το σχόλιό του για την διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών COP 21- για την κλιματική αλλαγή με τίτλο Ice Watch Paris.

Στα τέλη του 2014, δημιούργησε το έργο Contact στο Μουσείο Louis Vuitton στο Παρίσι. Εκεί εξερευνούσε τις σχέσεις των ανθρώπων και του Σύμπαντος, δημιουργώντας ένα νέο δικό του σύμπαν μέσα στο Fondation. Και βέβαια, κανείς δε μπορεί να ξεχάσει το εμβληματικό έργο του, The Weather Project, το οποίο μετέτρεψε το 2003 το Τurbine Ηall της Tate Modern σε ένα σαγηνευτικό, άχρονο, ονειρικό σκηνικό πλημμυρισμένο από το πορτοκαλί φως ενός εκτυφλωτικού ήλιου στα χρώματα της δύσης, τοποθετώντας έναν τεράστιο καθρέφτη στην οροφή του εκθεσιακού χώρου. Οι επισκέπτες της έκθεσης έφτασαν τα δύο εκατομμύρια.

Όσα από τα έργα του Eliasson αντλούν στοιχεία από την επιστήμη και την αρχιτεκτονική επιδρούν στο κοινό άμεσα, προκαλώντας συγκίνηση. Ο ίδιος έχει την ικανότητα να μεταφέρει με τρόπο μοναδικό τα φαινόμενα της φύσης σε εσωτερικούς χώρους. Δημιουργεί μια νέα συνθήκη ανάμεσα στους ανθρώπους και το θαύμα της φύσης, προσκαλώντας τους να επαναπροσεγγίσουν τη σχέση τους με τον φυσικό κόσμο.

«Αντιλαμβάνομαι τη φύση ως μία κατασκευή στενά συνυφασμένη με τον πολιτισμό. Όταν κοιτάζουμε τη φύση, συχνά έχουμε την τάση να την αντιλαμβανόμαστε ως εικόνα, ως ένα τοπίο. Εμένα με ενδιαφέρει το πώς θα μπορέσουμε να δούμε τον κόσμο με όρους κίνησης και εξέλιξης, και λιγότερο ως μια σειρά από μονοδιάστατες εικόνες. Η δουλειά μου δεν έχει να κάνει τόσο με τη δημιουργία μιας τεχνητής, κατασκευασμένης φύσης αλλά με το να αντιληφθούμε τη σχετικότητα της φύσης και της πραγματικότητας και να συνειδητοποιήσουμε ότι στη φύση δεν υπάρχει τίποτα αμετακίνητο».

Τι ετοιμάζει, φέτος, o Eliasson για τις Βερσαλίες; «Τα αστέρια συγκρούονται, ο ορίζοντας γλιστρά μακριά, και η αντίληψή μας θολώνει. Ο άνθρωπος που παίζει με το φως θα κάνει το περίγραμμα του παλατιού του Βασιλιά-Ήλιου να χορεύει», λέει η Catherine Pegard, πρόεδρος του Château de Versailles. «Καθώς το παλάτι και οι κήποι του είναι τόσο πλούσιοι σε ιστορία και νόημα», προσθέτει ο Eliasson, «είναι συναρπαστική η πρόκληση να δημιουργήσω μια εικαστική παρέμβαση που να μετατοπίζει την αίσθηση του τόπου που έχουν οι επισκέπτες και να προσφέρει μια ισχυρή, σύγχρονη οπτική παράσταση».

 

Το 2012 ο Eliasson και ο μηχανικός Frederik Ottesen ίδρυσαν μια κοινωνική επιχείρηση, την Little Sun, με σκοπό να παρέχουν ίση πρόσβαση στην ενέργεια και το φως σε κοινότητες που δεν έχουν. Βραβεύθηκαν στο Νταβός με το Crystal Award για τη συνεισφορά τους στη δημιουργία κοινοτήτων χωρίς αποκλεισμούς. Στο στούντιό του, που ιδρύθηκε το 1995, συνεργάζεται, επίσης, με περισσότερους από ενενήντα τεχνίτες, ειδικευμένους τεχνικούς, αρχειοθέτες, αρχιτέκτονες, διαχειριστές και μάγειρες. To ενδιαφέρον τους επεκτείνεται σε διεπιστημονικά πειράματα, πειραματικά σχέδια κτιρίων και εφαρμογές της τέχνης στο δημόσιο χώρο.

Ο Eliasson πιστεύει ότι η τέχνη που παράγεται για το δημόσιο χώρο πρέπει να συνομιλεί μαζί του, καθώς ο δημόσιος χώρος είναι αυτός που δοκιμάζεται και αμφισβητείται σήμερα παγκοσμίως. Και ότι όσο και αν διαφωνούμε με αυτά που βλέπουμε είναι σημαντικό να είμαστε παρόντες σε ένα διάλογο με τον φυσικό χώρο, δημιουργώντας εκ νέου μια κοινή εμπειρία.